آتشفشان تونگا با ابر دودی عظیم، زمین را از فضا حیرت‌زده کرد

این تصویر هوایی خیره‌کننده «تهدید قریب‌الوقوع» یک جزیره آتشفشانی در تونگا را برجسته می‌کند که ممکن است در آینده به طور انفجاری فوران کند. این جزیره همچنین در اسطوره‌شناسی تونگایی داستانی رنگارنگ دارد که شامل خدایان در حال نزاع، کوهی دزدیده‌شده و یک مقعد درخشان است.

جزیره توفوا عمدتاً از یک کالدرا حلقه‌ای عظیم تشکیل شده است که بر اثر فورانی انفجاری میلیون‌ها سال پیش به وجود آمده است. دیوارهای شیب‌دار این کالدرا تا ارتفاع ۵۱۵ متر (۱۶۹۰ فوت) از سطح دریا بالا رفته و یک دریاچه عمیق درون دهانه را در بر گرفته‌اند که حدود ۳.۲ کیلومتر (۲ مایل) عرض دارد. این جزیره بخشی از گروه جزایر هاپای است، زنجیره‌ای از جزایر و صخره‌های آتشفشانی که در امتداد یک گسل بین صفحات تکتونیکی اقیانوس آرام و هند-استرالیا قرار دارد.

یکی از شناخته‌شده‌ترین آتشفشان‌های منطقه هاپای، آتشفشان زیرآبی هونگا تونگا-هونگا هاپای است که در دی ۱۴۰۱ به‌طور انفجاری فوران کرد و ستون عظیمی از خاکستر و بخار را به بالای سطح اقیانوس پرتاب کرد. این فوران مهیب که حدود ۸۰ کیلومتری (۵۰ مایلی) جنوب توفوا رخ داد، انرژی‌ای معادل صدها بمب اتمی آزاد کرد، امواج شوک عظیمی را در جو ایجاد کرد که در سراسر جهان طنین انداخت، یک سونامی محلی به راه انداخت و یک جزیره کوچک مجاور را نابود کرد. همچنین مقادیر بی‌سابقه‌ای بخار آب را به جو زمین افزود.

در مقایسه با هونگا تونگا-هونگا هاپای، توفوا آرام‌تر است. با این حال، دودی که در تصویر مشاهده می‌شود و از مخروط آتشفشانی لوفیا در شمال دریاچه دهانه‌ای برخاسته، یادآور این واقعیت است که این جزیره همچنان فعال است و ممکن است بار دیگر به‌طور انفجاری فوران کند. طبق گزارش رصدخانه زمین ناسا، هیچ نشانه‌ای از فوران قریب‌الوقوع وجود ندارد، اما تهدیدی دائمی در این زمینه مطرح است.

ناسا در مهر ۱۴۰۳ نوشت: «خطر بالقوه‌ای وجود دارد که لوفیا مانند هونگا تونگا-هونگا هاپای در سال ۱۴۰۱به‌طور انفجاری فوران کند، اگرچه در حال حاضر هیچ نشانه‌ای از فوران فوری مشاهده نمی‌شود.»

طبق گزارش برنامه جهانی آتشفشان‌شناسی مؤسسه اسمیتسونیان، توفوا از سال ۱۱۵۲ تاکنون دست‌کم ۱۲ بار فوران کرده است. جدیدترین مرحله فورانی آن از سال ۱۳۹۳ آغاز شده و از لحاظ فنی همچنان ادامه دارد، هرچند فعالیت آن تا ماه اردیبهشت ۱۴۰۳ عمدتاً کاهش یافته است.

داستانی غیرمعمول از پیدایش: سفری به اعماق خلاقیت و تحول

در اسطوره‌شناسی تونگایی، داستانی رنگارنگ برای توضیح کالدرای عظیم توفوا و شکل‌گیری کائو — جزیره‌ای مخروطی‌شکل در فاصله ۴ کیلومتری (۲.۵ مایلی) شمال شرقی توفوا — روایت شده است که در تصویر ماهواره‌ای دیده نمی‌شود.

بر اساس کتاب «افسانه‌ها و قصه‌های تونگایی» (نوشته کراوس، ۱۳۰۳)، که توسط مردم محلی روایت و توسط مردم‌شناس آمریکایی، ادوارد وینسلو گیفورد، گردآوری شده است، داستان به این شرح است:

«سه ایزد از ساموآ به نام‌های تووواتا، سیسی و فاینگا تصمیم گرفتند توفوا را بدزدند. آن‌ها آمدند و کوه عظیم آن را از ریشه‌هایش بیرون کشیدند و جای آن را یک دریاچه بزرگ فراگرفت. این عمل، خدایان تونگایی را بسیار خشمگین کرد. یکی از آن‌ها به نام تافاکولا تصمیم گرفت سارقان را متوقف کند. او در جزیره لوآهاکو ایستاد و خم شد تا مقعد خود را نشان دهد.

مقعد او چنان درخشید که ساموآیی‌ها تصور کردند خورشید در حال طلوع است و عمل شرورانه‌شان در شرف آشکار شدن است. از ترس این‌که دست‌شان رو شود، آن‌ها کوه را در نزدیکی توفوا انداختند و به ساموآ گریختند. آن کوه بعدها به جزیره کائو تبدیل شد.»

در روایت این افسانه مشخص نیست که چرا مقعد تافاکولا مانند خورشید می‌درخشید.