ابرهای کومولونیمبوس از برجسته‌ترین و باشکوه‌ترین شکل‌های ابر هستند. این ابرها می‌توانند تا چندین کیلومتر در آسمان بالا بروند و به لایه استراتوسفر برخورد کرده و در بالای خود به شکل سندان پهن شوند. به این ابرها گاهی «سرهای رعدوبرق» هم می‌گویند، چون منبع اصلی تولید رعد و برق، هوای بد شدید و حتی گردبادها هستند. اگر دیدید ابر کومولونیمبوس به سمت بالا در حال جوشیدن است، آماده شوید که به مکان امنی بروید.
کلمه «کومولونیمبوس» از دو بخش لاتین تشکیل شده است: «کومولو» به معنی توده یا انبوه و «نیمبوس» به معنی ابر. این ابرها از ابرهای سفید و پف‌کرده کومولوس شروع می‌شوند که در شرایط مناسب به سرعت رشد می‌کنند. پایه این ابرها نزدیک سطح زمین می‌تواند تا ارتفاع ۱۰۰۰ متر (۳۳۰۰ فوت) باشد و ارتفاع قله‌شان ممکن است به ۱۲,۰۰۰ متر (۳۹,۰۰۰ فوت، بیش از ۷ مایل!) یا بیشتر برسد.
چگونه تشکیل می‌شوند؟
تشکیل ابر کومولونیمبوس با فرآیند همرفت شروع می‌شود. همرفت وقتی رخ می‌دهد که هوای گرم به دلیل چگالی کمتر نسبت به هوای سردتر اطرافش بالا می‌رود. این پدیده معمولاً در روزهای گرم و زمانی که سطح زمین به طور نامتوازن گرم می‌شود، مثل بعدازظهرهای زمینی اتفاق می‌افتد. هنگامی که هوای گرم و مرطوب بالا می‌رود، سرد شده و تبدیل به قطرات آب می‌شود و ابرهای پف‌کرده کومولوس را شکل می‌دهد.
اگر هوای صعودی همچنان گرم‌تر از اطرافش باقی بماند، ابرها بزرگ‌تر و بلندتر می‌شوند. وقتی جو ناپایدار باشد – یعنی دما به سرعت با ارتفاع کاهش یابد – این حرکت رو به بالا شدیدتر می‌شود و ابر کومولونیمبوس سریع‌تر شکل می‌گیرد.
درون یک ابر کومولونیمبوس در حال رشد، جریان‌های صعودی و نزولی وجود دارد. سرعت بادهای صعودی می‌تواند بیش از ۱۰۰ مایل در ساعت (۴۵ متر بر ثانیه) باشد. این جریان‌ها بخار آب را به ارتفاعات بالای جو می‌برند، جایی که به قطرات آب یا کریستال‌های یخ تبدیل می‌شود و گرمای نهان آزاد می‌شود که باعث رشد بیشتر ابر می‌گردد. بالای ابر وقتی به تروپوسفر می‌رسد، پهن شده و به شکل مسطح در می‌آید.
کِی و کجا ابرهای کومولونیمبوس را می‌بینیم؟
ابرهای کومولونیمبوس می‌توانند در هر نقطه‌ای از جهان شکل بگیرند، اما بیشتر در مناطقی دیده می‌شوند که هوای گرم و مرطوب غالب است. مثلاً در ایالات متحده، این ابرها در بهار و تابستان زیاد دیده می‌شوند، به ویژه در مناطق دشت‌های بزرگ، میدوست و جنوب شرقی، جایی که هوای گرم و مرطوب از خلیج مکزیک با توده‌های هوای سردتر برخورد می‌کند. همچنین در مرکز فلوریدا تقریباً هر بعدازظهر تابستان به دلیل وزش نسیم‌های دریایی و رطوبت فراوان، این ابرها شکل می‌گیرند.
شما بیشتر در بعدازظهر و اوایل شب که سطح زمین بیشترین گرما را دریافت می‌کند، احتمال دیدن این ابرها را دارید، اما ممکن است در دیگر ساعات روز و حتی شب هم دیده شوند.
ابرهای کومولونیمبوس چه نوع هوایی می‌آورند؟
این ابرها مترادف با هوای شدید هستند و عامل اصلی رعد و برق به شمار می‌روند. بسته به شدت و شرایط محیطی، ابرهای کومولونیمبوس می‌توانند:
- باران شدید: رگبارهای محلی که می‌توانند باعث سیلاب ناگهانی شوند.
- تگرگ: ذرات یخ که در جریان‌های صعودی و نزولی بزرگ می‌شوند و سپس به زمین می‌افتند.
- بادهای شدید: معمولاً همراه با جریان‌های نزولی یا میکروبرست‌ها که می‌توانند خساراتی مشابه گردبادهای ضعیف ایجاد کنند.
- گردباد: در طوفان‌های بسیار شدید، جریان‌های چرخشی صعودی می‌توانند گردباد تولید کنند.
- صاعقه: بارهای الکتریکی که رعد و برق را درون ابر و به زمین می‌فرستند.
به همین دلیل هواپیماها ترجیح می‌دهند اطراف این ابرها پرواز کنند و نه از میان آنها.
ایمنی را فراموش نکنید
همیشه هنگام دیدن ابر کومولونیمبوس ایمنی را در نظر بگیرید. رعد و برق این ابرها می‌تواند کیلومترها دورتر از جایی که باران می‌بارد، صاعقه بزند. تگرگ می‌تواند برای انسان‌ها و حیوانات بدون پناهگاه خطرناک باشد. باران شدید ممکن است باعث سیلاب ناگهانی شود و بادهای شدید و گردباد می‌توانند اشیاء را به پرواز درآورند.
ابرهای کومولونیمبوس پدیده‌هایی شگفت‌انگیز و در عین حال ترسناک‌اند که قدرت خام طبیعت را به ما یادآوری می‌کنند. دیدن این ابرها نگاهی به فرایندهای پویای جو می‌دهد و هشداری است درباره نیروی قوی که در بالای سر ما در جریان است.
