دانشمندان موفق به کشف چشم‌اندازی باستانی شده‌اند که بیش از ۳۰ میلیون سال است در زیر یخ‌پوش قطب جنوب به‌خوبی حفظ شده است.
فرسایش ناشی از رودخانه‌های باستانی، در بازه‌ای بین ۸۰ تا ۳۴ میلیون سال پیش، به ایجاد سطوح صاف و پهناوری در زیر یخ‌های شرق قطب جنوب انجامیده است. محققان در تاریخ ۲۰ تیردر ژورنال Nature Geoscience گزارش دادند که درک نحوه‌ی شکل‌گیری این عوارض و اثر مداوم آن‌ها بر چشم‌انداز امروزی، می‌تواند پیش‌بینی‌های دقیق‌تری از میزان از دست رفتن یخ در آینده ارائه دهد.
نیل راس، ژئوفیزیک‌دان از دانشگاه نیوکَسل در بریتانیا و از نویسندگان این مطالعه، در بیانیه‌ای گفت:
«ما مدت‌ها به قطعات پراکنده‌ای از شواهد مربوط به چشم‌اندازهای صاف زیر یخ‌های قطب جنوب علاقه‌مند و متحیر بودیم. این پژوهش مانند کنار هم گذاشتن تکه‌های پازل، تصویر بزرگ‌تری را آشکار می‌کند: اینکه این سطوح باستانی چگونه شکل گرفته‌اند، چه نقشی در جریان کنونی یخ دارند، و چگونه ممکن است در آینده‌ی گرم‌تر زمین بر رفتار یخ‌پوش شرق قطب جنوب تأثیر بگذارند.»
اگر یخ‌پوش شرق قطب جنوب به‌طور کامل ذوب شود، سطح آب‌های جهانی ممکن است بیش از ۵۰ متر (۱۶۰ فوت) افزایش یابد. اما برای پیش‌بینی دقیق میزان ذوب یخ‌ها در سال‌های آینده، دانشمندان باید رفتار گذشته‌ی این یخ‌پوش و شرایط زیرین آن را بهتر بشناسند.
(اعتبار تصویر: مخزن دسترسی آزاد s-ink.org)
در این پژوهش، محققان از داده‌های راداری به‌دست‌آمده از چهار پیمایش قبلی استفاده کردند تا شکل بستر سنگی زیر یخ‌ها را نقشه‌برداری کنند.
گای پکسمَن، ژئوفیزیک‌دان قطبی از دانشگاه دورهام بریتانیا و از دیگر نویسندگان مقاله، می‌گوید:
«وقتی تصاویر راداری از توپوگرافی زیر یخ را بررسی می‌کردیم، این سطوح صاف و شگفت‌انگیز تقریباً در همه‌جا نمایان شدند. این سطوح صاف توانسته‌اند بیش از ۳۰ میلیون سال تقریباً دست‌نخورده باقی بمانند، که نشان می‌دهد بخش‌هایی از یخ‌پوش، به‌جای آنکه زمین را فرسایش دهند، آن را حفظ کرده‌اند.»
این سطوح هموار، که در میان آن‌ها دره‌های عمیق قرار گرفته‌اند، در امتداد ۳۵۰۰ کیلومتر از خط ساحلی شرق قطب جنوب گسترده شده‌اند. به احتمال زیاد، این زمین‌ساخت‌ها پس از فروپاشی اَبَرقاره گوندوانا (که شامل آنتارکتیکا، استرالیا، آفریقا و هند امروزی بود) و پیش از تشکیل کامل یخ‌پوش شرق قطب جنوب شکل گرفته‌اند.
این اطلاعات به پژوهشگران کمک کرد تا تاریخچه این مناطق صاف را بین ۸۰ تا ۳۴ میلیون سال پیش تخمین بزنند.
یخ بر فراز این سطوح صاف، نسبتاً کند حرکت می‌کند، اما در دره‌های میان آن‌ها، جریان یخ بسیار سریع‌تر است. احتمالاً ذوب‌آب‌های گذشته، هنگام گسترش یخ‌پوش در میلیون‌ها سال پیش، این دره‌ها را ایجاد کرده‌اند.
به گفته پژوهشگران، جریان آهسته‌ی یخ بر فراز این سطوح صاف می‌تواند نقش مهمی در کاهش سرعت از دست رفتن یخ از قاره داشته باشد.
آن‌ها افزودند که مطالعات بیشتر، مانند نمونه‌برداری سنگ‌ها از زیر یخ‌ها، می‌تواند پیش‌بینی‌های دقیق‌تری درباره از دست رفتن یخ‌ها و افزایش سطح دریاها در آینده ارائه دهد.
پکسمَن در پایان گفت:
«اطلاعاتی مانند شکل و زمین‌شناسی این سطوح تازه نقشه‌برداری‌شده به ما کمک می‌کند تا بهتر درک کنیم که یخ در حاشیه‌ی شرق قطب جنوب چگونه حرکت می‌کند. این موضوع به نوبه‌ی خود باعث می‌شود پیش‌بینی تأثیر این یخ‌پوش بر سطح دریاها، در سناریوهای مختلف گرمایش زمین، آسان‌تر شود.»
