به‌تازگی، هاریکین ملیسا با شدت کم‌سابقه‌ای وارد سواحل جامائیکا شد و موجی از ویرانی بر جای گذاشت که هنوز ابعاد کامل آن مشخص نشده است. این طوفان به‌عنوان یک هاریکین رده ۵ به خشکی رسید؛ سطحی که در مقیاس سافیر–سیمپسون نشان‌دهندهٔ مرگبارترین و قدرتمندترین طوفان‌های گرمسیری است. سرعت بادهای ملیسا از ۱۸۵ مایل بر ساعت (۲۹۵ کیلومتر بر ساعت) فراتر رفت و بارش‌های بسیار شدید و سیلاب‌های گسترده موجب فروپاشی شبکه‌های برق، تخریب زیرساخت‌ها و قطع ارتباط بسیاری از مناطق جزیره شد.
دانشمندانی که رفتار چنین طوفان‌هایی را زیر نظر دارند بر این باورند که داده‌های موجود نشان می‌دهد طوفان‌های امروزی، نسبت به دهه‌های گذشته، قدرتمندتر و مخرب‌تر شده‌اند. یکی از عوامل اصلی این روند، گرم‌شدن جهانی ناشی از فعالیت‌های انسانی است. افزایش دمای اقیانوس‌ها به‌طور مستقیم انرژی بیشتری در اختیار طوفان‌های در حال شکل‌گیری قرار می‌دهد و به آن‌ها امکان می‌دهد تا به سامانه‌های شدید، پایدار و ویرانگر تبدیل شوند. در اقیانوس اطلس، این پدیده بیش از پیش مشهود است و طوفان‌هایی مانند ملیسا نتیجهٔ مستقیم گرمای اضافی ذخیره‌شده در آب‌های گرم این منطقه‌اند.
اما دانشمندان چگونه چنین فرایندی را مطالعه می‌کنند؟ یکی از ابزارهای کلیدی برای فهم رفتار طوفان‌ها، تصاویر ماهواره‌ای حرارتی و نقشه‌های دمایی است. تصویری که در اینجا دیده می‌شود توسط ماهوارهٔ سنتینل-۳ از برنامهٔ کوپرنیکوس وابسته به آژانس فضایی اروپا ثبت شده است و تفاوت دمای لایه‌های مختلف هاریکین را با وضوح بالا نشان می‌دهد. ماهواره با استفاده از باندهای مختلف گرمایی می‌تواند اختلاف دمای میان سطح دریا و بالای ابرهای طوفان را اندازه‌گیری کند؛ اختلافی که هرچه بزرگ‌تر باشد، نشان‌دهندهٔ طوفانی قوی‌تر و سازمان‌یافته‌تر است.
هاریکین‌ها بر سطح آب‌های گرم اقیانوس‌ها شکل می‌گیرند و انرژی عظیمی از گرمای سطح دریا و رطوبت موجود در آن دریافت می‌کنند. در مراحل اولیه، اختلاف دمایی میان سطح اقیانوس و قلهٔ ابرهای طوفان چندان زیاد نیست؛ اما با شدت‌گیری طوفان، این اختلاف به شکل چشمگیری افزایش می‌یابد. دمای سطح دریا معمولاً بالا و دمای قلهٔ ابرهای طوفان بسیار پایین است؛ گاهی بیش از ۷۰ درجه سانتی‌گراد تفاوت میان این دو دیده می‌شود. سنتینل-۳ با ابزارهای اندازه‌گیری حرارتی خود می‌تواند این تغییرات را با دقت ردیابی کند و تصویری از ساختار انرژی درون طوفان ارائه دهد. این اختلاف دمایی همان چیزی است که موتور اصلی طوفان را به گردش درمی‌آورد و به آن امکان می‌دهد به مرحلهٔ رده ۵ برسد؛ مرحله‌ای که ملیسا در هنگام رسیدن به خشکی تجربه کرد.
منطقهٔ ثبت این تصویر، فراز جامائیکا در اقیانوس اطلس است؛ جایی که ملیسا در حال عبور از آن بود و قدرت ویرانگر خود را نشان می‌داد. جزایر کارائیب، به دلیل قرارگیری در مسیر طوفان‌های گرمسیری، یکی از آسیب‌پذیرترین مناطق جهان در برابر تغییرات اقلیمی و طوفان‌های شدید هستند. دمای رو به افزایش آب‌های اطلس، طوفان‌های پرقدرت بیشتری را به سمت این ناحیه هدایت می‌کند.
تصویر ماهواره‌ای ارائه‌شده نه فقط از نظر علمی، بلکه از نظر زیبایی‌شناختی نیز حیرت‌انگیز است. برنامهٔ کوپرنیکوس، که به‌وسیلهٔ اتحادیهٔ اروپا طراحی و توسط آژانس فضایی اروپا مدیریت می‌شود، وظیفهٔ پایش مداوم زمین را بر عهده دارد. ماهواره‌های سنتینل این برنامه، تغییرات ساحلی، دمای اقیانوس‌ها، کیفیت هوا، یخ‌های قطبی، پوشش گیاهی و بسیاری از شاخص‌های مهم دیگر را با دقتی بالا رصد می‌کنند. یکی از کارکردهای مهم این سامانه، مطالعهٔ طوفان‌های گرمسیری و تغییرات اقلیمی مرتبط با آن‌هاست. ابزارهای پیشرفتهٔ سنتینل-۳ قادرند اختلاف دمای قلهٔ طوفان و سطح دریا را با دقتی بسیار بالا ثبت کنند و به دانشمندان امکان دهند نحوهٔ شکل‌گیری، شدت‌گیری و حرکت طوفان را بررسی کنند.
در این تصویر، اختلاف دمای چشمگیر میان بالای هاریکین ملیسا و بخش پایینی آن، نمایانگر این است که طوفان چگونه انرژی لازم برای رشد خود را دریافت کرده و چگونه توانسته تا سطح رده ۵ تقویت شود. تصاویر با وضوح بالا مانند این یکی، نقش بسیار مهمی در درک بهتر رفتار طوفان‌ها ایفا می‌کنند. آن‌ها کمک می‌کنند تا بتوانیم پیش‌بینی‌های دقیق‌تری از مسیر و شدت طوفان‌ها داشته باشیم، اقدامات آمادگی و مدیریت بحران را بهتر برنامه‌ریزی کنیم، و مهم‌تر از همه، تغییرات اقلیمی و پیامدهای آن را دقیق‌تر بشناسیم.
مطالعهٔ چنین تصاویر و داده‌هایی، نه‌تنها برای پژوهشگران اقلیم و هواشناسی ضروری است، بلکه برای سیاست‌گذاران، سازمان‌های مدیریت بحران و حتی جوامع محلی اهمیت حیاتی دارد. طوفان ملیسا نمونه‌ای از روند رو به رشد طوفان‌های شدید در جهان گرم‌شوندهٔ امروز است؛ روندی که هشدار می‌دهد اگر گرمایش جهانی به‌طور جدی مهار نشود، فجایع طبیعی مشابه با فراوانی و شدت بیشتری تکرار خواهند شد.
در نهایت، این تصویر یادآور این واقعیت است که زمین ما سامانه‌ای پیچیده و پویا است؛ سامانه‌ای که کوچک‌ترین تغییر در دمای آب‌های اقیانوسی می‌تواند پیامدهای عظیمی بر جوی، زیست‌محیطی و انسانی داشته باشد. ابزارهایی مانند سنتینل-۳ به ما کمک می‌کنند تا این تغییرات را ببینیم، بشناسیم و برای رویارویی با آن‌ها آماده‌تر شویم.
