بهنظر میرسد نهتنها شرایط روی زمین رو به آشفتگی میرود، بلکه در مقیاسی بسیار بزرگتر، کل کیهان نیز روندی نزولی را طی میکند.
طبق اعلام دانشگاه بریتیش کلمبیا، گروهی متشکل از ۱۷۵ اخترشناس در یک پروژهی گسترده که «علائم حیاتی» کیهان را بررسی کرده است، به این نتیجه رسیدهاند که جهان از دوران پویایی و درخشندگی خود عبور کرده و آرامآرام به سوی آیندهای تاریک حرکت میکند؛ آیندهای که در آن زایش ستارههای تازه بهتدریج کاهش مییابد و در نهایت به سکون کامل میرسد. در پایان مسیر، خبری از روشنایی نیست؛ تاریکی حاکم مطلق خواهد شد.
داگلاس اسکات، کیهانشناس دانشگاه بریتیش کلمبیا و یکی از پژوهشگران این پروژه، میگوید: «از اینجا به بعد، جهان هر لحظه سردتر و بیجانتر خواهد شد.»
در این پژوهش که هنوز به مرحلهی داوری علمی نرسیده، اسکات و همکارانش حجم وسیعی از دادههای نوری را تحلیل کردهاند؛ دادههایی که از ترکیب مشاهدات تلسکوپ فضایی اقلیدسِ آژانس فضایی اروپا و ماهوارهی هرشل (با قابلیت رصد فروسرخ دور) به دست آمدهاند. این ترکیب بیسابقه، بزرگترین مجموعهی کهکشانی تاکنون را تشکیل داده: حدود ۲٫۶ میلیون کهکشان.
رایلی هیل، سرپرست اصلی این مقاله و پژوهشگر دانشگاه بریتیش کلمبیا، توضیح میدهد: «در گذشته نمونهها محدود بودند یا گروههای مهمی از کهکشانها در دادهها نادیده میماندند. اما پوشش اقلیدس چنان وسیع است که اکنون میتوان دمای غبار را با دقتی اندازهگیری کرد که جای هیچ تردیدی باقی نماند.»
دمای غبار یکی از مهمترین معیارهای تعیین وضعیت یک کهکشان است. پژوهشگران میدانند که کهکشانهایی با نرخ بالاتر ستارهسازی، بهطور معمول غبار گرمتری دارند، زیرا دماهای بالاتر نشانهی وجود ستارههای پرجرم و جوان است.
ستارهها سرچشمهی نور جهاناند؛ آنها محیط لازم برای شکلگیری سیارات را فراهم میکنند و حتی هنگام مرگ نیز با انفجارهای عظیم خود، عناصر سنگین را در سراسر فضا پخش میکنند. دانههای غباری که در این پژوهش اندازهگیری شدهاند محصول همین فرایندهای ستارهای هستند.
اسکات توضیح میدهد که غبار با چرخهی حیات ستارهها ارتباط مستقیم دارد؛ هرچه ستارهها میسوزند و میمیرند، غبار بیشتری تولید میشود.
اما نتیجهی این مطالعه نشان داد که روندی نزولی در کار است: کیهان آرامآرام در حال سرد شدن است. حدود ده میلیارد سال پیش—زمانی که جهان تنها سه میلیارد سال عمر داشت—دمای متوسط غبار کیهانی حدود ۳۵ کلوین (معادل منفی ۲۳۸ درجه سانتیگراد) بود. هرچند این مقدار از دید انسان بسیار سرد است، اما نسبت به صفر مطلق فاصلهی قابلتوجهی دارد. امروز این دما پایینتر آمده و این کاهش برای تشکیل ستارههای جدید خبر خوبی نیست.
به همین دلیل آیندهی ستارهسازی چندان امیدوارکننده بهنظر نمیرسد؛ چرا که بدون حرارت کافی، ابرهای گاز و غبار نمیتوانند در خود فرو بریزند و ستارههای تازه شکل بگیرند. اسکات در پایان تأکید میکند: «در این میلیاردها سال، میزان غبار و دمای آن در کهکشانها کاهش یافته و این نشان میدهد که دوران اوج زایش ستارهها را پشت سر گذاشتهایم.» بنابراین، افول ستارهها نه یک مشکل محلی بلکه بحرانی در سراسر کیهان است.





