پناهگاه پنگوئن‌ها در خطر؛ A23a، بزرگ‌ترین کوه یخی جهان، در حال متلاشی شدن است

تصویر ماهواره‌ای جدیدی نشان داده که «ابرکوه یخی» A23a در حال شکسته شدن و تبدیل به هزاران تکه یخ کوچک‌تر در اطراف جزیره‌ی جورجیای جنوبی در جنوبگان است.

این عکس چشمگیر نشان می‌دهد که بزرگ‌ترین کوه یخی جهان، در حالی‌که هنوز در کنار یکی از پناهگاه‌های حیات‌وحش جنوبگان گیر کرده، در حال متلاشی شدن به هزاران قطعه کوچک‌تر است. با این حال، ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها طول بکشد تا این توده عظیم یخی به‌طور کامل ناپدید شود.

کوه یخی A23a که لقب «ابرکوه یخی» را گرفته، در حال حاضر مساحتی حدود ۱۲۰۰ مایل مربع (۳۱۰۰ کیلومتر مربع) دارد — تقریباً به اندازه جزیره لانگ‌آیلند. این کوه یخی نخستین‌بار در سال ۱۳۶۴ از قفسه یخی Filchner-Ronne جدا شد، اما وقتی قسمت زیرینش به کف دریا گیر کرد، متوقف شد و تا بهمن ۱۴۰۲ در همان وضعیت باقی ماند. از آن زمان، این کوه یخی بارها عنوان «بزرگ‌ترین کوه یخی جهان» را حفظ کرده و دوباره در تیر ۱۴۰۲ به این جایگاه بازگشته است.

در اوایل سال ۱۴۰۳، A23a دوباره در یک گرداب بزرگ اقیانوسی گرفتار شد و چندین ماه در جای خود چرخید تا اینکه در دی ۱۴۰۳ توانست رهایی یابد و مسیر خود را به سمت شمال از گذرگاه دریک — که به «گورستان کوه‌های یخی» نیز معروف است — ادامه دهد؛ جایی که کوه‌های یخی بزرگ جنوبگان به‌سوی نابودی کشیده می‌شوند.

اما در بهمن ۱۴۰۳ مشخص شد که A23a در مسیر برخورد با جزیره جورجیای جنوبی در دریای اسکوشیا قرار دارد. تا ماه اسفند، این کوه یخی عظیم حدود ۱۰۰ کیلومتری جنوب‌غرب جزیره روی کف دریا گیر کرد — برای سومین و احتمالاً آخرین‌بار در طول عمر طولانی‌اش.

اکنون، تصاویر ماهواره‌ای از ماهواره Aqua ناسا نشان می‌دهند که لبه‌های A23a به‌ویژه در قسمت شمالی، در حال فروپاشی هستند و توده‌هایی از یخ اطراف آن را پوشانده‌اند. به‌گفته‌ی رصدخانه زمین ناسا: «هزاران قطعه کوه یخی سطح اقیانوس را در اطراف توده اصلی پوشانده‌اند و صحنه‌ای شبیه به شبی پرستاره و تاریک پدید آورده‌اند.»

اگرچه بیشتر این تکه‌های یخی بسیار کوچک‌تر از A23a به نظر می‌رسند، اما ناسا گزارش داده: «بسیاری از آن‌ها حداقل یک کیلومتر عرض دارند و می‌توانند برای کشتی‌ها خطرساز باشند.» بزرگ‌ترین تکه جداشده از A23a که A23c نام گرفته، مساحتی حدود ۵۰ مایل مربع (۱۳۰ کیلومتر مربع) دارد و در حال حرکت به سمت جنوب است (خارج از کادر تصویر ماهواره‌ای).

این نوع فروپاشی، «تحلیل رفتن لبه‌ای» (edge wasting) نام دارد و از زمان گیر افتادن A23a در ماه مارس تاکنون، حدود ۲۰۰ مایل مربع (۵۲۰ کیلومتر مربع) از مساحت آن را کاهش داده است. با ادامه‌ی این روند — اگر شکاف‌های بزرگ‌تری به‌طور ناگهانی آن را از هم ندرد — احتمالاً ماه‌ها یا حتی سال‌ها طول می‌کشد تا به‌طور کامل فرو بپاشد.

با این حال، ممکن است A23a برای مدت زیادی عنوان بزرگ‌ترین کوه یخی جهان را حفظ نکند، زیرا طبق گزارش مرکز ملی کوه‌های یخی آمریکا، تا ۲۶ اردیبهشت، تنها حدود ۳۱ کیلومتر مربع بزرگ‌تر از دومین کوه یخی بزرگ جهان یعنی D15A است.

پناهگاه حیات‌وحش در خطر؟

جزیره جورجیای جنوبی به‌جز چندین محقق که در طول سال به آن سفر می‌کنند، سکونت‌گاهی برای انسان‌ها ندارد. با این حال، خانه‌ی انواع گونه‌های حیات‌وحش است، از جمله فک‌ها، پرندگان دریایی، و بیش از دو میلیون پنگوئن به گفته‌ی سازمان BirdLife International.

قرار گرفتن یک کوه یخی بزرگ در نزدیکی ساحل می‌تواند مشکلاتی برای این جانوران ایجاد کند، به‌ویژه برای پنگوئن‌ها که ممکن است مجبور شوند صدها کیلومتر مسیر اضافی طی کنند تا به طعمه‌ی خود برسند، بسته به موقعیت کوه یخ. همچنین آب ذوب‌شده از این توده‌های یخی می‌تواند دمای آب و شوری منطقه را تغییر دهد.

در حال حاضر، هنوز مشخص نیست A23a چه تأثیری بر حیات‌وحش محلی گذاشته است. با این حال، از آنجا که این کوه یخی فاصله‌ی نسبتاً زیادی از ساحل دارد، احتمالاً اختلال آن کمتر از حد ممکن است. برخی پژوهشگران معتقدند که ذوب شدن این توده می‌تواند با آزادسازی مواد مغذی به دریا، به اکوسیستم دریایی کمک کند.

این نخستین‌بار نیست که کوه‌های یخی غول‌پیکر به جورجیای جنوبی نزدیک می‌شوند. در سال ۱۳۹۹، یکی از بزرگ‌ترین کوه‌های یخی جهان، A68، حتی نزدیک‌تر به این جزیره گرفتار شد و نگرانی‌هایی درباره تأثیرش بر کلونی‌های پنگوئن‌ها برانگیخت. اما برخلاف A23a، این کوه یخی به‌سرعت به ده‌ها تکه بزرگ‌تر تقسیم شد و جریان‌های اقیانوسی آن را از هم دریدند و باعث ذوب سریع آن شدند و فاجعه‌ای را که انتظار می‌رفت، خنثی کردند.

با ادامه‌ی روند گرمایش زمین و ذوب روزافزون یخ‌های جنوبگان، در دهه‌های آینده احتمال عبور کوه‌های یخی بزرگ‌تری از نزدیکی جزیره جورجیای جنوبی بسیار زیاد است.