دانشمندان معتقدند که احتمال زیادی وجود دارد که جریان‌های کلیدی اقیانوس اطلس در دهه‌های آینده به دلیل تغییرات اقلیمی ضعیف شوند، اما این‌که آیا این کاهش تاکنون آغاز شده یا نه، هنوز موضوعی مورد بحث است. اکنون، یک مطالعه جدید نشان می‌دهد که گردش اقیانوس اطلس از دهه ۱۳۳۸ پایدار باقی مانده است، که احتمالاً نشان‌دهنده مقاومت بیشتر این سیستم در برابر گرمایش جهانی نسبت به آنچه پیش‌تر تصور می‌شد، باشد.
بااین‌حال، این نتایج بحث‌برانگیز هستند. مطالعات قبلی نتایج متفاوتی ارائه داده‌اند؛ برخی از پژوهش‌ها نشان داده‌اند که AMOC اکنون ضعیف‌تر از هر زمان دیگری در هزار سال گذشته است، درحالی‌که برخی دیگر شواهد اندکی برای کاهش قدرت این جریان ارائه کرده‌اند.
مایا بن‌یامی، پژوهشگر اقلیم در دانشگاه فنی مونیخ آلمان، که در این مطالعه جدید مشارکت نداشته است، گفت: «من فکر می‌کنم این‌که AMOC ضعیف شده یا نه، همچنان یک پرسش بی‌پاسخ است.»
AMOC یک سیستم از جریان‌های اقیانوس اطلس، ازجمله جریان گلف استریم، است که به‌صورت یک حلقه عظیم از جنوبگان تا گرینلند در گردش است. این جریان، گرما را به نیمکره شمالی منتقل می‌کند. اگر ضعیف شود، می‌تواند منجر به سرمای شدید در شمال اروپا و تغییرات چشمگیری در الگوهای آب‌وهوایی در سراسر جهان شود.
مشاهدات مستقیم از قدرت AMOC تنها از سال ۱۳۸۲ در دسترس است. بنابراین، برای اندازه‌گیری روندهای بلندمدت گردش اقیانوس اطلس، پژوهشگران به شاخص‌های اقلیمی یا “اثر انگشت‌های اقلیمی” متکی هستند که تصور می‌شود با AMOC مرتبط باشند. این شاخص‌ها شامل دمای سطح دریا، شوری، ارتفاع سطح دریا، چگالی آب و داده‌های رسوبات دریایی هستند. بن‌یامی می‌گوید: «دلیل این‌که ما هنوز مطمئن نیستیم که AMOC ضعیف شده یا نه، این است که این شاخص‌های مختلف می‌توانند نتایج متفاوتی به ما بدهند.»
داده‌های نسبتاً نادقیق
نتایج مطالعه جدید، که در ۲۶ دی در ژورنال Nature Communications منتشر شد، نشان می‌دهد که AMOC در ۶۰ سال گذشته ضعیف نشده است.
دانشمندان قدرت AMOC را با استفاده از جدیدترین نسل مدل‌های اقلیمی تخمین زدند. این مدل‌ها نسبت به افزایش غلظت گازهای گلخانه‌ای در جو حساس‌تر از مدل‌های پیشین هستند. آن‌ها در مجموع ۲۴ مدل را آزمایش کردند و دریافتند که متداول‌ترین شاخص مورد استفاده، یعنی دمای سطح دریا، ارتباط کمتری با AMOC دارد نسبت به آنچه قبلاً تصور می‌شد.
به همین دلیل، این تیم تحقیقاتی روی یک شاخص دیگر به نام “شار گرمایی هوا-دریا” متمرکز شدند، که تبادل گرما بین اقیانوس و جو را شبیه‌سازی می‌کند. اگر AMOC ضعیف شود، میزان گرمای انتقال‌یافته از اقیانوس به جو در اقیانوس اطلس شمالی کاهش خواهد یافت. اما مدل‌ها هیچ نشانه‌ای از کاهش انتقال گرما در ۶۰ سال گذشته نشان ندادند، که این موضوع بیانگر ثبات AMOC در این بازه زمانی است.
نیکلاس فوکال، یکی از نویسندگان این مطالعه و دانشمند موسسه اقیانوس‌شناسی Woods Hole، در بیانیه‌ای گفت: «مقاله ما نشان می‌دهد که گردش اقیانوس اطلس هنوز کاهش نیافته است. این چیزی درباره آینده نمی‌گوید، اما به نظر نمی‌رسد که تغییرات پیش‌بینی‌شده تاکنون رخ داده باشند.»
بااین‌حال، چندین پژوهشگر از این مطالعه انتقاد کرده‌اند. بن‌یامی می‌گوید مدل‌های اقلیمی شار گرمایی هوا-دریا را با استفاده از داده‌های مشاهده‌ای مانند دما و شوری شبیه‌سازی می‌کنند، که این بدان معناست که هرگونه فرضیات نادرست یا کمبود داده‌ها می‌تواند منجر به برآوردهای اشتباه در این زمینه شود.
فوکال و همکارانش در مقاله خود به این عدم قطعیت‌ها اذعان کرده‌اند، اما معتقدند که نتایج آن‌ها همچنان معتبر است.
استفان رامشتورف، استاد اقیانوس‌شناسی در مؤسسه تحقیقاتی Potsdam آلمان، نیز معتقد است که عوامل بی‌شماری می‌توانند بر انتقال گرما از اقیانوس به جو تأثیر بگذارند. او گفت: «اتلاف گرمای سطحی به دمای هوا، سرعت باد، رطوبت، تابش و پوشش ابری نیز بستگی دارد، که همه این‌ها به‌شکل پیچیده‌ای با یکدیگر تعامل دارند و داده‌های آن‌ها چندان دقیق نیستند.» وی همچنین افزود که مدل‌های اقلیمی جدید ممکن است برای این نوع تحلیل چندان مناسب نباشند، زیرا حساسیت بالایی دارند و در بازتولید برخی رویدادهای اقیانوسی گذشته دچار مشکل بوده‌اند. او گفت: «من باور ندارم که این تلاش جدید برای بازسازی AMOC قابل‌اعتمادتر از روش‌های پیشین باشد.»
بینش جدید و مفید
برخی از کارشناسان کمتر نسبت به این مطالعه انتقاد داشتند. دیوید تورنالی، استاد علوم اقلیم و اقیانوس در دانشگاه کالج لندن، که در این مطالعه مشارکت نداشته است، گفت: «تمرکز جدید بر روی شار گرمایی هوا-دریا منطقی به نظر می‌رسد و یک بینش جدید و مفید است.»
تورنالی در تحقیقات قبلی خود نشان داده که AMOC به‌طور قابل‌توجهی در قرن ۱۹ ضعیف شده است، اما پس از آن در قرن ۲۰ نسبتاً پایدار باقی مانده است. او گفت: «این ایده که در ۶۰ سال گذشته تغییر زیادی رخ نداده، چندان جدید نیست.»
باوجود همه عدم قطعیت‌های این مطالعه، بن‌یامی می‌گوید این تحقیق به درک بهتر AMOC کمک می‌کند. درنهایت، این‌که آیا AMOC در گذشته ضعیف شده یا نه، تأثیر چندانی بر پیش‌بینی‌های آینده نخواهد داشت. او تأکید کرد: «AMOC قطعاً در آینده ضعیف خواهد شد.»
دیگر پژوهشگران نیز با این نظر موافق‌اند. حتی در صورت کاهش شدید انتشار گازهای گلخانه‌ای، فوکال نتیجه‌گیری کرد: «در این مرحله تقریباً اجماع وجود دارد که گردش اقیانوس اطلس در آینده کند خواهد شد.»
