• دیسک‌های پیش‌سیاره‌ای دیسک‌های بزرگی از گاز و غبار هستند که اطراف ستارگان نوزاد می‌چرخند. آن‌ها مکان‌های تولد سیارات جدید هستند.
• اخترشناسان فکر می‌کردند تقریباً تمام دیسک‌های پیش‌سیاره‌ای بزرگ هستند، به اندازه سیستم خورشیدی ما یا بزرگتر هستند یا کوچکتر. اما مشاهدات جدید نشان می‌دهند که آن‌ها در اندازه‌های مختلفی وجود دارند.
• حدود دو سوم از دیسک‌های پیش‌سیاره‌ای بسیار کوچکتر از آن چیزی هستند که ابتدا تصور می‌شد. این دیسک‌ها معمولاً اطراف ستارگان کوتوله قرمز جوان تشکیل می‌شوند و همچنین فاقد شکاف‌هایی هستند که در دیسک‌های بزرگتر وجود دارند، جایی که سیارات غول‌پیکر شکل می‌گیرند. این بدین معناست که دیسک اصلی سیستم خورشیدی ما مشابه بیشتر ستارگان نبوده است.
یک دیسک پیش‌سیاره‌ای معمولی چیست؟
سیارات در دیسک‌هایی از غبار و گاز اطراف ستارگان نوزاد به نام دیسک‌های پیش‌سیاره‌ای به دنیا می‌آیند. بسیاری از این دیسک‌ها بسیار بزرگ هستند، به اندازه سیستم خورشیدی ما یا بزرگتر. در واقع، اخترشناسان فکر می‌کردند که بیشتر این دیسک‌ها به این اندازه هستند. اما تیمی از اخترشناسان بین‌المللی در ۶ فروردین ۱۴۰۴ اعلام کردند که با استفاده از آرایه میلی‌متری/زیر میلی‌متری آتاکاما (ALMA) به بررسی دقیق‌تر ۷۳ دیسک پیش‌سیاره‌ای در منطقه ستاره‌زایی لوپوس پرداخته‌اند. آن‌ها دریافتند که حدود دو سوم این دیسک‌ها بسیار کوچکتر از آنچه که ابتدا تصور می‌شد هستند. برخلاف دیسک‌های بزرگتر، دیسک‌های کوچکتر شکاف یا حلقه ندارند. پس دیسک پیش‌سیاره‌ای معمولی چیست؟ یا اصلاً چنین چیزی وجود ندارد؟ مقاله جدید پژوهشگران برای چاپ در مجله اخترشناسی و اخترفیزیک پذیرفته شده است. نسخه پیش‌چاپ آن را می‌توانید در arXiv که در۵ فروردین ۱۴۰۴ ارسال شده، بخوانید.
مکان‌های تولد سیارات جدید دیسک‌های تشکیل‌دهنده سیارات یا دیسک‌های پیش‌سیاره‌ای، دیسک‌های بزرگی از غبار و گاز هستند که اطراف ستارگان جوان می‌چرخند. آن‌ها مکان‌های تولد سیارات جدید هستند. اخترشناسان در سال‌های اخیر تصاویر زیادی از آن‌ها گرفته‌اند. این دیسک‌ها چقدر بزرگ هستند؟ تا کنون، بیشتر دیسک‌هایی که اخترشناسان پیدا کرده‌اند، بسیار عظیم بوده‌اند. اگر این دیسک‌ها حول خورشید ما قرار می‌گرفتند، از مدار نپتون هم فراتر می‌رفتند. اخترشناسان فکر می‌کردند این اندازه‌ها برای دیسک‌های پیش‌سیاره‌ای معمولی است. اما به نظر می‌رسد که اینطور نباشد.
دیسک‌های پیش‌سیاره‌ای (که در آن سیارات به وجود می‌آیند) در اندازه‌ها و ویژگی‌های مختلفی وجود دارند. برخلاف تصور قبلی که بیشتر اخترشناسان فکر می‌کردند این دیسک‌ها بزرگ و شبیه به سیستم خورشیدی ما هستند، مشاهدات جدید نشان می‌دهد که حدود دو سوم این دیسک‌ها کوچکتر از آنچه که تصور می‌شد، هستند و بسیاری از آن‌ها در اطراف ستارگان کوچکتر مانند کوتوله‌های قرمز تشکیل می‌شوند. این دیسک‌های کوچکتر معمولاً فاقد شکاف‌هایی هستند که در دیسک‌های بزرگتر وجود دارند، جایی که سیارات غول‌پیکر شکل می‌گیرند. این یافته‌ها نشان می‌دهند که مدل قبلی از دیسک‌های پیش‌سیاره‌ای نیاز به بازنگری دارد و دیدگاه جدیدی در مورد فرآیند تشکیل سیارات در اختیار قرار می‌دهد.
علاوه بر این، این تحقیقات نشان می‌دهند که دیسک‌های کوچکتر ممکن است شرایط بهتری برای تشکیل سیارات سنگی بزرگ (به نام “سوپر-زمین‌ها”) فراهم کنند. همچنین تفاوت‌هایی میان سیستم خورشیدی ما و سیستم‌های تشکیل‌شده از دیسک‌های کوچکتر وجود دارد، چرا که در سیستم خورشیدی ما سیارات غول‌پیکر وجود دارند، اما هیچ سوپر-زمین نداریم.
