این تصویر چیزی را نشان میدهد که هرگز در زمین نخواهیم دید.
مریخ جو نازک و ضعیفی دارد که بیشتر آن (۹۵٪) از دیاکسید کربن تشکیل شده است. با فرارسیدن زمستان مریخی، CO2 یخ زده و لایه ضخیمی را در مناطق قطبی روی زمین تشکیل میدهد. این یخ برای ماهها بدون تغییر باقی میماند.
با نزدیک شدن بهار، دما به تدریج افزایش مییابد. نور خورشید از میان لایه شفاف یخزده CO2 عبور کرده و زمین زیر آن را گرم میکند.
گرمای زمین باعث تصعید CO2 یخزده و تبدیل آن به بخار میشود. این بخار در زیر لایه جامد CO2 جمع شده و در نهایت از طریق نقاط ضعیف یخ خارج میشود. این گاز میتواند به صورت فورانهایی شبیه به آبفشانها از سطح یخزده بیرون بزند و مواد تیرهرنگی را بر سطح مریخ پخش کند.
دوربین HiRISE در مدارگرد شناسایی مریخ ناسا در آبان ۱۳۹۷ این تصویر از آبفشانهای مریخی را ثبت کرده است. این دوربین تصاویر دیگری نیز از این پدیده ثبت کرده است.
برخی از این آبفشانهای CO2 در مریخ، نواحی تیرهای به قطر یک کیلومتر ایجاد میکنند. این پدیده با نیروی زیادی همراه است و میتواند با سرعتی تا ۱۶۰ کیلومتر بر ساعت فوران کند.
گاهی این فورانها باعث ایجاد نواحی تاریکی در زیر یخ میشوند که ظاهری شبیه به عنکبوت دارند. دانشمندان این ویژگیها را «زمینهای عنکبوتی» یا «Araneiform Terrain» نامیدهاند. این نواحی در گروههایی تشکیل میشوند که سطح مریخ را به شکلی چروکخورده در میآورند. دانشمندان ناسا برای درک فرآیند شکلگیری این الگوها، آزمایشهایی در آزمایشگاه انجام دادهاند. «این عنکبوتها ویژگیهای زمینشناختی عجیب و در عین حال زیبایی هستند»، لورن مککیون از آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا در کالیفرنیای جنوبی میگوید.
فرآیندی که توضیح میدهد چگونه چرخه CO2 این ویژگیها را ایجاد میکند، مدل کیفر (Keiffer Model) نام دارد. هیو کیفر که در زمان انتشار این مدل در سال ۱۳۸۴ در سازمان زمینشناسی ایالات متحده فعالیت میکرد، به همراه همکارانش مقالهای در نشریه Nature منتشر کرد با عنوان: «جتهای CO2 ناشی از تصعید زیر لایه یخ شفاف در کلاهک یخی فصلی قطب جنوب مریخ».
کیفر و همکارانش در مقاله خود نوشتند: «ما پیشنهاد میکنیم که کلاهک یخی فصلی مریخ یک لایه غیرقابل نفوذ از یخ شفاف CO2 تشکیل میدهد که از پایین شروع به تصعید کرده و گاز پرفشاری را در زیر خود جمع میکند. این گاز یخ را از سطح بلند کرده و در نهایت باعث شکستن آن میشود، که در نتیجه آن، جتهای پرسرعت CO2 به همراه دانههای ماسهای به بیرون پرتاب شده و نقاط تیره و کانالهایی روی سطح مریخ ایجاد میکنند.»
شاید انسانها کمی جانبدارانه به موضوع نگاه کنند، اما هیچ چیز به اندازه زمین زیبا و باشکوه نیست. نسلهای زیادی از شاعران زیبایی آن را تا حدی ستودهاند که گویی جنبهای روحانی دارد. اما وقتی صحبت از آبفشانهای CO2 و الگوهای طبیعی آنها میشود، مریخ چیزی دارد که زمین ندارد.
نویسندگان مقاله ۱۳۸۴ در این باره نوشتند: «این فرآیندها هیچ مشابهی در زمین ندارند.»