لکه‌ی تاریک مرموز بر انسلادوس، دانشمندان را شگفت‌زده کرده است
این ویژگی عجیب و ناشناخته پیش‌تر در سطح انسلادوس مشاهده نشده بود و به معمایی جدید تبدیل شده است.
در سال 1386، فضاپیمای کاسینی این نمای سطح انسلادوس، یکی از قمرهای زحل، را ثبت کرد. اکنون در یک مطالعه جدید، پژوهشگران از وجود یک لکه تاریک غیرمعمول روی انسلادوس (تصویر در گوشه بالا سمت چپ) خبر داده‌اند. این لکه در طی حدود ۳ سال ناپدید شده است. این لکه چه بوده است؟ تصویر از ناسا/ JPL-Caltech.
ماه انسلادوس زحل دارای سطحی یخی و درخشان است که اقیانوسی درونی را پوشانده است. اخیراً دانشمندان در تصاویر قدیمی فضاپیماها لکه‌ای عجیب به رنگ قهوه‌ای مایل به قرمز بر این سطح مشاهده کرده‌اند. این لکه چیست؟
این لکه تاریک طی حدود سه سال ناپدید شد. این لکه در تصاویر سال ۱۳۸۷ دیده شد، اما در تصاویر بعدی از سال ۱۳۹۰ اثری از آن نبود.
ممکن است این لکه توسط موادی که از فواره‌های یخی انسلادوس به بیرون می‌آیند پوشانده شده باشد. یا شاید این لکه، گودالی با موادی تاریک درون آن بوده است.
لکه‌ی تاریک مرموز بر انسلادوس: بررسی رازهای این ماه یخی
چند سال پیش، لکه‌ای تاریک روی سطح یخی ماه انسلادوس زحل ظاهر شد. اکنون دانشمندان در تلاش هستند تا دلیل آن را کشف کنند. پژوهشگران آزمایشگاه پیش‌رانش جت ناسا (JPL) در حین بررسی تصاویر فضاپیمای کاسینی از سال‌های ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۰ متوجه این لکه شدند. آنها لکه‌ای تاریک به عرض حدود نیم مایل (حدود ۱ کیلومتر) در تصاویر یافتند که به‌تدریج محو و در نهایت سه سال بعد کاملاً ناپدید شد.
کشف یک راز: بررسی لکه‌های ناشناخته در تصاویر قدیمی
نقطه تاریک روی انسلادوس: این نقطه در تصاویر فضاپیمای کاسینی که در سال ۱۳۸۷ گرفته شده بود، دیده می‌شد، اما تا سال ۱۳۹۰ کم‌رنگ شده و ناپدید شد. تصویر از پتاف و همکاران/ کنفرانس علوم سیارات و ماه.
دکتر سینتیا فیلیپس، نویسنده اصلی این تحقیق، نتایج یافته‌ها را در نشست اتحادیه ژئوفیزیک آمریکا (AGU24) در آذر ۱۴۰۳ ارائه داد. این لکه برای اولین‌بار توسط همکار او، لیا ساکس، هنگام بررسی داده‌های مأموریت‌های وویجر و کاسینی کشف شد. وویجر ۱ و ۲ در دهه ۱۳۵۹ از منظومه زحل عبور کردند، در حالی که کاسینی از ۱۳۸۲ تا ۱۳۹۵ در اطراف زحل و قمرهایش به گردش پرداخت.
فضاپیمای کاسینی که بین سال‌های ۱۳۸۲ تا ۱۳۹۵ در مدار زحل بود، در تاریخ ۳۰ آبان ۱۳۸۸ تصویری از فوران بخار آب از قمر زحل، انسلادوس، ثبت کرد. این فواره‌های فعال از شکاف‌های بزرگ یخ در قطب جنوب انسلادوس خارج می‌شوند. اکنون، تلسکوپ فضایی جیمز وب (JWST) بزرگ‌ترین فواره‌ای که تاکنون مشاهده شده را رصد کرده است. تصویر از ناسا/JPL/SSI.
در تصاویر کاسینی از سال ۱۳۸۷ این لکه به وضوح دیده می‌شد، اما در تصاویر سال ۱۳۹۰ دیگر اثری از آن نبود. بررسی‌های بیشتر نشان داد که لکه به‌تدریج کوچک‌تر شده و محو شده است.
نگاهی به بررسی احتمال‌ها: درک بهتر آینده
پژوهشگران ابتدا احتمال دادند که این لکه در تصاویر با وضوح پایین پنهان شده باشد. اما این فرضیه با بررسی تصاویر با وضوح بالاتر رد شد. همچنین، بررسی‌ها نشان داد که این لکه نمی‌توانسته سایه باشد، زیرا در تصاویر با زوایای مختلف نور همچنان به همان شکل دیده می‌شد.
این لکه همچنین از نظر رنگ با مناطق اطراف متفاوت بود. در حالی که سطح یخی انسلادوس به رنگ سفید یا آبی تیره است، این لکه به رنگ قهوه‌ای مایل به قرمز دیده می‌شد.
کاوش در فواره‌های فعال انسلادوس: رمز و رازهای این ماه یخی
سطح انسلادوس به دلیل فواره‌های عظیم در قطب جنوب این قمر بسیار پویا است. این فواره‌ها موادی شامل آب و یخ از اقیانوس زیرسطحی به فضا پرتاب می‌کنند. دانشمندان احتمال می‌دهند این لکه توسط رسوبات ذرات یخی که به سطح بازمی‌گردند پوشیده شده باشد.
با این حال، مدل‌سازی‌ها نشان می‌دهد که ایجاد چنین لایه‌ای از یخ معمولاً صد سال طول می‌کشد، در حالی که لکه در مدت سه سال محو شده است.
نگاهی به احتمالات دیگر: کشف دنیای ناشناخته‌ها
ما در حال مشاهده چه چیزی هستیم؟ بخش اصلی تصویر یک جت بخار آب (به رنگ آبی) را نشان می‌دهد که از قطب جنوبی ماه انسلادوس سیاره زحل (که با یک مربع قرمز علامت‌گذاری شده) فوران می‌کند. توجه کنید که انسلادوس چقدر کوچک است، در مقایسه با جت بخار آب آن. تلسکوپ فضایی وب متوجه شد که این جت به اندازه‌ای گسترده است که بیش از ۲۰ برابر اندازه خود ماه انسلادوس (که تنها حدود ۳۱۴ مایل یا ۵۰۵ کیلومتر عرض دارد) از آن بیرون می‌آید. تصویر کوچک‌شده‌ای که نمای نزدیک از انسلادوس را نشان می‌دهد، متعلق به فضاپیمای کاسینی است. تصویر از طریق وب/ کاسینی.
ممکن است این لکه یک دهانه برخوردی باشد که مواد تاریکی را در سطح یا لایه‌های زیرین آشکار کرده است. همچنین احتمال هیجان‌انگیزی وجود دارد که این لکه ناشی از موادی باشد که از زیر سطح انسلادوس، شاید حتی از اقیانوس زیرین آن، به بیرون نشت کرده‌اند.
فیلیپس گفت:
“توضیح واقعاً جذاب این است که اگر این لکه از مواد درونی انسلادوس باشد، شاید این رنگ قرمز نشانه‌ای از ترکیب داخلی این قمر باشد.”
یک خط تیره بر روی انسلادوس. این خط در تصاویر کاسینی که در سال ۱۳۸۸ گرفته شده بود قابل مشاهده بود، اما سپس محو شد و تا سال ۱۳۹۳ ناپدید شد. تصویر از طریق پاتوف و همکاران / LPSC.
تحولات جدید در سطح انسلادوس: کاوش در رازهای این قمر یخی
علاوه بر این لکه تاریک، پژوهشگران تغییرات دیگری نیز در تصاویر یافتند، مانند خطوط تاریک بلند که به‌تدریج روشن یا محو می‌شوند. این تغییرات نشان‌دهنده پویایی بالای سطح انسلادوس هستند.
نتیجه‌گیری: نکات کلیدی و درس‌های آموخته شده
دانشمندان قصد دارند با مقایسه تصاویر مأموریت‌های وویجر و کاسینی به دنبال نشانه‌های مشابه بگردند. این معما همچنان ادامه دارد:
“این لکه چه بود؟ آیا لکه‌های مشابه دیگری نیز در سطح انسلادوس وجود دارند که هنوز کشف نشده‌اند؟”
دانشجوی دکتری ژئوفیزیک گرایش لرزه شناسی هستم. ژئوفیزیک به بررسی ابعاد زمین و اتفاقاتی مانند زلزله و لرزه هایی که توسط فعالیت انسان به‌وجود می‌آید، می پردازد. فعالیت در حوزه زمین و فضا از علاقه مندی ام است.
