یافته‌ای که روش تازه‌ای را برای شناسایی سونامی‌های باستانی در اختیار دیرینه‌شناسان قرار می‌دهد.
دانشمندان شواهدی از یک سونامی باستانی در ژاپن یافته‌اند که در دل کهربایی پنهان شده که به دوران دایناسورها بازمی‌گردد. نمونه‌های کهربا، تغییر شکل‌هایی خاص دارند که نشان می‌دهد درختان و بقایای گیاهی با سرعت به دریا رانده شده و به کف اقیانوس فرورفته‌اند. پژوهشگران این دگرشکلی‌ها را نشانه‌ای از وقوع یک یا چند سونامی در حدود ۱۱۵ میلیون سال پیش دانسته‌اند. نتایج این پژوهش در تاریخ ۲۵ اردیبهشت در ژورنال Scientific Reports منتشر شد.
معمولاً برای تخمین زمان وقوع سونامی‌ها در گذشته، دانشمندان به شواهد زمین‌شناسی همچون تخته‌سنگ‌های عظیم فسیل‌شده یا لایه‌های رسوبی غیرعادی در سواحل تکیه می‌کنند. اما افتراق میان آثار سونامی و طوفان‌های شدید در رکوردهای فسیلی دشوار است، چراکه هر دو پدیده رسوباتی مشابه به جا می‌گذارند.
کهربا، که در اصل شیره فسیل‌شده درختان است، می‌تواند هنگام وقوع سونامی همراه با درختان و بقایای گیاهی به دریا کشیده شده و به کف اقیانوس برسد. در نتیجه، این ماده می‌تواند ردپایی از رویداد سونامی در خود ثبت کند.
در این پژوهش جدید، محققان رسوبات سیلیکایی غنی از کهربا از معدن شیموناگاگاوا (Shimonakagawa Quarry) در شمال هوکایدو ژاپن را بررسی کردند؛ رسوباتی که بین ۱۱۶ تا ۱۱۴ میلیون سال پیش، در دوره کرتاسه آغازین، زمانی که این منطقه بستر عمیق دریا بوده، تشکیل شده‌اند.
تیم پژوهشی با استفاده از تصویربرداری فلورسانس — که در آن نمونه‌های کهربا زیر نور فرابنفش عکاسی می‌شوند — ساختار داخلی کهرباها را مشاهده کرد. این نمونه‌ها الگویی مشابه ساختارهای موسوم به “شعله‌ای” (flame structures) نشان دادند؛ یعنی دگرشکلی‌هایی که زمانی رخ می‌دهند که رسوبات نرم پیش از سفت شدن کامل تغییر شکل داده و زبانه‌هایی شبیه شعله‌های رو به بالا میان لایه‌های رسوبی ایجاد می‌کنند. معمولاً کهرباها در شکل‌هایی دیگر یافت می‌شوند، چراکه رزین درخت در تماس با هوا خشک می‌شود.
پژوهشگران این ساختارهای شعله‌ای را چنین تفسیر کردند که کهربا بدون آنکه در معرض هوا قرار گیرد (و سفت شود)، ناگهان توسط یک یا چند سونامی به دریا رانده شده و به کف اقیانوس فرورفته است. سپس با لایه‌ای از گل و لای پوشانده شده و میلیون‌ها سال حفظ شده است.
آیا کوبوتا (Aya Kubota)، دیرینه‌شناس از دانشگاه چوئو توکیو و یکی از نویسندگان مقاله، در ایمیل گفت:
«شناسایی سونامی‌ها معمولاً کاری دشوار است. در ابتدا هم واضح نبود که این نمونه‌های غیرعادی کهربا مربوط به سونامی باشند. اما با ترکیب مشاهدات میدانی دقیق و بررسی ساختار داخلی کهربا، به این نتیجه رسیدیم که محتمل‌ترین عامل، سونامی بوده است.»
شواهد دیگری نیز از این فرضیه پشتیبانی می‌کنند، از جمله نشانه‌هایی از یک رانش زمین هم‌زمان در همان ناحیه که ممکن است به‌دلیل زمین‌لرزه رخ داده باشد؛ توده‌های بزرگ گل و لای که ظاهراً از بستر دریا کنده شده‌اند؛ و تنه‌های درختان بزرگی که در آن زمان کف دریا را پوشانده بودند. طوفان‌های شدید قادر به ایجاد چنین اثری در کف دریا نیستند. اگر تنه‌های درختان به‌تدریج انباشته شده بودند، باید نشانه‌هایی از فرسایش در آن‌ها دیده می‌شد، که چنین نبود — بنابراین همه شواهد نشان می‌دهند که حجم عظیمی از مواد گیاهی به‌صورت ناگهانی و سریع به کف دریا منتقل شده‌اند.
پژوهشگران پیشنهاد می‌کنند که با بررسی شواهد زمین‌شناسی و فسیلی بستر دریا — نه فقط نواحی ساحلی — می‌توان تصویر کامل‌تری از سونامی‌های پیشاتاریخی به‌دست آورد. آن‌ها همچنین می‌گویند بررسی رسوبات کهربا می‌تواند اطلاعاتی منحصربه‌فرد برای تمایز میان سونامی‌ها و طوفان‌های شدید در رکوردهای باستانی فراهم کند.
کوبوتا می‌گوید: «رزین درختان، تصویری نادر و زمان‌مند از فرآیندهای رسوب‌گذاری ارائه می‌دهد.»
او افزود: «گرچه مطالعه کهربا معمولاً روی موجوداتی مانند حشرات به دام‌افتاده در آن متمرکز است، اما مفهوم نوظهور رسوب‌شناسی کهربا (amber sedimentology) پتانسیل هیجان‌انگیزی برای ارائه بینش‌های جدید درباره فرآیندهای رسوبی دارد.»
