این انفجار پرانرژی در ابتدا به یک فوران پرتو گاما نسبت داده شد که می‌توانست ناشی از برخورد دو ستاره نوترونی یا مرگ یک ستاره عظیم باشد. اما خیلی زود این احتمال مطرح شد که این رویداد غیرمعمول، که EP240408A نام‌گذاری شده است، ممکن است نتیجه‌ی بلعیده شدن یک ستاره توسط یک سیاهچاله‌ی ابرپرجرم در پدیده‌ای به نام رویداد گسست کشندی (TDE) باشد.
بااین‌حال، EP240408A با هیچ‌یک از این رویدادهای کیهانی شناخته‌شده کاملاً مطابقت نداشت، که این احتمال را مطرح کرد که آنچه اینشتین پروب با چشم اشعه ایکس خود دیده، پدیده‌ای کاملاً جدید باشد!
راز پنهان در EP240408A
ماهیت نامتعارف این انفجار باعث شد تیمی بین‌المللی از ستاره‌شناسان برای بررسی بیشتر آن، از رصدخانه‌های زمینی و فضایی مختلف استفاده کنند.
این بررسی شامل ابزارهای NuSTAR (تلسکوپ طیف‌سنجی هسته‌ای ناسا) و NICER (کاوشگر ترکیب داخلی ستاره نوترونی) نیز بود.
برندان اوکانر، پژوهشگر دانشگاه کارنگی ملون، گفت:
“EP240408A برخی از ویژگی‌های چندین پدیده مختلف را دارد، اما با هیچ‌یک از آن‌ها کاملاً منطبق نیست. به‌ویژه، مدت‌زمان کوتاه و درخشندگی بالای آن را نمی‌توان به‌راحتی در سناریوهای دیگر توضیح داد. احتمال دیگر این است که ما در حال مشاهده‌ی یک پدیده کاملاً جدید هستیم!”
این یافته‌ها احتمالاً نشان می‌دهند که EP240408A ممکن است نتیجه‌ی یک رویداد نادر کیهانی به نام “TDE جتی” باشد.
ماجرای رویدادهای گسست کشندی جتی
رویدادهای TDE زمانی رخ می‌دهند که یک ستاره‌ی بیچاره بیش از حد به یک سیاهچاله ابرپرجرم در مرکز کهکشان نزدیک شود.
سیاهچاله‌های ابرپرجرم، که جرم آن‌ها به میلیون‌ها یا حتی میلیاردها برابر خورشید می‌رسد، نیروی گرانشی عظیمی دارند. وقتی ستاره‌ای بیش‌ازحد به آن‌ها نزدیک شود، تحت نیروهای کشندی شدید قرار می‌گیرد؛ به‌طوری‌که به‌صورت افقی فشرده و به‌صورت عمودی کشیده می‌شود.
در این فرایند، ستاره از هم می‌پاشد و به نواری از پلاسما تبدیل می‌شود که به آن “اسپاگتی‌شدگی” می‌گویند. این ماده ستاره‌ای نمی‌تواند مستقیماً وارد سیاهچاله شود، زیرا دارای تکانه زاویه‌ای است. در عوض، این ماده مانند رشته‌های اسپاگتی که دور یک چنگال می‌پیچند، دور سیاهچاله حلقه می‌زند و یک دیسک برافزایشی تشکیل می‌دهد. سپس، این ماده به‌آرامی وارد سیاهچاله می‌شود.
اما تنها ۱٪ از رویدادهای TDE دارای جت‌های قدرتمند هستند، که به آن‌ها TDE جتی گفته می‌شود. علت دقیق شکل‌گیری این جت‌ها هنوز مشخص نیست.
پژوهشی که در مهر ۱۴۰۲ در Astrophysical Journal Letters منتشر شد، پیشنهاد می‌دهد که TDE جتی زمانی رخ می‌دهد که محور چرخش سیاهچاله با صفحه مداری ستاره هم‌راستا نباشد. در طول هفته‌ها تا سال‌ها، میدان‌های مغناطیسی سیاهچاله این ماده ستاره‌ای را هم‌راستا می‌کنند و در این فرایند، جت‌های پرانرژی فوران می‌کنند.
راز EP240408A و ارتباط آن با انفجارهای پرتو گاما
انفجارهای پرتو گاما (GRB) که نخستین بار در سال ۱۳۴۵ هجری شمسی کشف شدند، برای ستاره‌شناسان آشناتر از TDE جتی هستند، اما همچنان پدیده‌هایی جذاب محسوب می‌شوند.
این انفجارها از قدرتمندترین رویدادهای کیهانی هستند و می‌توانند انرژی‌ای برابر با ۱۰^۱۸ برابر تابش خورشید آزاد کنند! این پدیده معمولاً نشانه‌ای از تولد یک سیاهچاله ستاره‌ای است که یا بر اثر مرگ یک ستاره عظیم یا ادغام دو ستاره نوترونی رخ می‌دهد.
بررسی‌های بیشتر برای حل این معما
کلید کشف علت EP240408A ممکن است در یکی از ماموریت‌های ناسا نهفته باشد.
دیراج پاشام، پژوهشگر موسسه فناوری ماساچوست (MIT)، توضیح می‌دهد:
“توانایی NICER در ردیابی بخش‌های مختلف آسمان و پایش آن‌ها برای هفته‌ها، نقش مهمی در درک ما از این انفجارهای کیهانی غیرمعمول داشته است.”
درحالی‌که ستاره‌شناسان همچنان در تلاش برای حل این معما هستند، به نظر می‌رسد اینشتین پروب معماهای بیشتری را در آینده مطرح خواهد کرد. اما دست‌کم یکی از پژوهشگران تیم، از این چالش هیجان‌زده است.
پاشام در پایان گفت:
“بی‌صبرانه منتظر بررسی انفجار عجیب بعدی از اینشتین پروب هستم!”
