در حالی که زندگی از دیرباز بر روی زمین — سیاره‌ای نسبتاً مشابه — شکوفا شده است؟
به‌گفته پژوهشی تازه که روز چهارشنبه منتشر شد، کشف جدیدی توسط مریخ‌نورد ناسا سرنخی درباره این معما ارائه داده است. این یافته‌ها نشان می‌دهند که هرچند رودخانه‌هایی گاه‌وبیگاه روی مریخ جریان داشته‌اند، سرنوشت این سیاره درنهایت تبدیل‌شدن به بیابانی خشک بوده است.
گمان می‌رود مریخ امروزه تقریباً تمام مواد لازم برای پشتیبانی از حیات را داشته باشد، به‌جز شاید مهم‌ترین آن‌ها: آب مایع.
با این حال، سطح سرخ‌فام مریخ که با بقایای رودها و دریاچه‌های باستانی تراش خورده، نشانه‌هایی روشن از وجود آب در گذشتهٔ آن است.
در حال حاضر، چندین مریخ‌نورد به‌دنبال ردپایی از حیات در زمان‌هایی هستند که شرایط مریخ سکونت‌پذیرتر بوده — میلیون‌ها سال پیش.
اوایل امسال، مریخ‌نورد کنجکاوی ناسا قطعه‌ی گمشده‌ای از این پازل را یافت: سنگ‌هایی سرشار از کربنات.
کربنات‌ها — مانند سنگ آهک در زمین — همانند اسفنجی برای جذب دی‌اکسید کربن عمل می‌کنند. آن‌ها گاز را از جو جذب کرده و درون سنگ حبس می‌کنند. مطالعه‌ای جدید که در نشریه‌ی Nature منتشر شده، به‌کمک مدل‌سازی بررسی کرده که این سنگ‌های کربناته چگونه می‌توانند درک ما از گذشته مریخ را دگرگون کنند.
«واحه»های کوتاه‌عمر
ادوین کایت، نویسنده اصلی این تحقیق و دانشمند سیاره‌ای از دانشگاه شیکاگو (و عضو تیم کنجکاوی)، به خبرگزاری AFP گفته:
به نظر می‌رسد که در زمان‌ها و مکان‌هایی خاص، شرایطی برای سکونت در مریخ وجود داشته؛ اما این لحظه‌ها استثنا بوده‌اند، نه قاعده.
در زمین، دی‌اکسید کربنِ جو باعث گرم‌ماندن سیاره می‌شود. در طولانی‌مدت، این گاز در سنگ‌هایی مانند کربنات‌ها به دام می‌افتد. سپس، آتشفشان‌ها دوباره این گاز را به جو بازمی‌گردانند و چرخه‌ای متعادل و پایدار را ایجاد می‌کنند که از وجود آب جاری حمایت می‌کند.
اما مریخ، به‌گفته کایت، «نرخ ضعیفی از فعالیت آتشفشانی» دارد، که این تعادل را به‌هم می‌زند و سیاره را بسیار سردتر و غیرقابل‌سکونت‌تر از زمین می‌سازد.
بر پایه‌ی مدل‌سازی انجام‌شده، دوره‌های کوتاه حضور آب مایع در مریخ با دوره‌های طولانی ـ حدود ۱۰۰ میلیون سال بیابان‌زدگی ـ دنبال شده‌اند؛ زمانی بسیار زیاد برای اینکه حیات بتواند دوام بیاورد.
کایت اضافه می‌کند که هنوز ممکن است pockets (حفره‌ها یا ذخایر) آب مایع در اعماق مریخ وجود داشته باشد که ما تاکنون شناسایی نکرده‌ایم.
همچنین مریخ‌نورد پشتکار ناسا که در سال ۱۴۰۰ در دلتای باستانی مریخ فرود آمد، نیز نشانه‌هایی از کربنات‌ها در حاشیه دریاچه‌ای خشک‌شده کشف کرده است.
گام بعدی دانشمندان، یافتن شواهد بیشتری از کربنات‌ها است.
کایت می‌گوید:
بهترین شواهد، بازگرداندن نمونه‌های سنگی از سطح مریخ به زمین خواهد بود — هدفی که ایالات متحده و چین هر دو در یک دهه آینده برای رسیدن به آن رقابت می‌کنند.
آیا تنها هستیم؟
در نهایت، دانشمندان به‌دنبال پاسخ یکی از بزرگ‌ترین پرسش‌ها هستند:
سیاراتی شبیه زمین که توان پشتیبانی از حیات را دارند، چقدر در جهان رایج‌اند؟
از اوایل دهه ۱۳۶۸ تاکنون، اخترشناسان نزدیک به ۶۰۰۰ سیاره خارج از منظومه شمسی کشف کرده‌اند.
اما به‌گفته کایت، تنها برای مریخ و زمین است که دانشمندان می‌توانند سنگ‌ها را مستقیماً مطالعه کرده و گذشته‌ی این سیارات را بازسازی کنند.
او می‌گوید:
اگر مشخص شود که حتی در دوره‌های آبدار و مساعد مریخ هم، هیچ‌گاه حتی ریزترین میکروارگانیسمی وجود نداشته، این می‌تواند نشانه‌ای باشد که پیدایش حیات در جهان کاری دشوار است.
اما اگر نشانه‌ای از حیات باستانی پیدا شود، به‌نوعی به ما خواهد گفت که منشأ حیات، در مقیاس سیاره‌ای، امری نسبتاً ساده است.
