فرود اولین سطح‌نشین خصوصی به نام Peregrine بر سطح ماه، با پرتابی از سوی راکت Vulcan Centaur متعلق به شرکت United Launch Alliance. این سطح‌نشین حامل مجموعه‌ای از ابزارهای علمی متداول بود که بسیاری از آن‌ها توسط ناسا و شرکای پژوهشی‌اش توسعه یافته بودند. اما در میان این تجهیزات، محموله‌ای کوچک نیز قرار داشت که شامل آیتم‌هایی بود که شرکت‌های Celestis و Elysium Space جای آن‌ها را فروخته بودند.
آن محموله چه بود؟ مقداری از خاکستر انسان‌ها و نمونه‌هایی از DNA.
مدتی پیش از پرتاب، ملت ناواهو (Navajo Nation) به‌طور رسمی به ناسا و وزارت حمل‌ونقل آمریکا شکایت کرد و گفت که فرستادن بقایای انسانی به سطح ماه، تقدس آن را نقض می‌کند. در بخشی از نامه چنین آمده بود:
«ماهِ آسمان جایگاهی مقدس در بسیاری از فرهنگ‌های بومی دارد، از جمله فرهنگ ما. رهاسازی بقایای انسانی و سایر مواد — که در هر جای دیگر ممکن است به عنوان زباله تلقی شوند — بر سطح ماه، به‌منزله‌ی توهین به یک مکان مقدس است.»
در این نامه از ناسا خواسته شد پرتاب را به تعویق بیندازد تا در مورد پیامدهای این محموله بازنگری کند.
ناســا اما از پاسخ مستقیم طفره رفت. سخنگوی آن بدون کوچک‌ترین نشانه‌ای از احترام یا همدلی گفت:
«ما چارچوبی برای اینکه به شرکت‌های خصوصی بگوییم چه چیزی را می‌توانند یا نمی‌توانند پرتاب کنند نداریم… این انتخاب خودشان است که چه چیزی را بفروشند.»
به عبارتی ساده، ناسا گفت که این موضوع به ما ربطی ندارد. از نظر فنی شاید درست باشد — ناسا بر تمام محموله‌های شرکت‌های خصوصی کنترل ندارد. اما نباید فراموش کرد که همین پروژه‌ی Peregrine اصلاً بدون برنامه‌ی خدمات بار قمری تجاری ناسا (CLPS) وجود نداشت. پس گفتن اینکه «ما مسئولیتی نداریم»، کمی غیردقیق و غیرصادقانه به نظر می‌رسد.
سخنگوی دیگری از ناسا البته پذیرفت که مأموریت‌هایی از این دست می‌توانند بحث‌برانگیز باشند (مانند تبلیغات تجاری در فضا)، اما گفت که در نهایت این کارها انجام خواهند شد و بعداً درباره‌شان تصمیم‌گیری می‌شود — که خب همیشه نتیجه‌ی خوبی هم داشته، نه؟!
از سوی دیگر، شرکت Celestis اصلاً مشکلی در این ماجرا ندید و گفت:
«هیچ‌کس، و هیچ مذهبی، مالک ماه نیست. اگر قرار باشد باورهای همه‌ی ادیان جهان را لحاظ کنیم، احتمالاً هیچ مأموریتی اصلاً تأیید نخواهد شد. ما تاکنون نگذاشته‌ایم باورهای مذهبی، مسیر اکتشافات فضایی بشریت را تعیین کنند — و چنین چیزی هم نباید رخ دهد.»
خب، بیایید صادق باشیم: از نظر قانونی پاسخ Celestis شاید درست باشد (و درست‌ترین نوعِ درست، همان درستِ قانونی است!)، اما این پاسخ الزاماً درست از نظر اخلاقی یا انسانی نیست. شخصاً وقتی این جملات را می‌خوانم، ناخودآگاه آن را در دهان یک شخصیت شرور کارتونی با سبیل تاب‌دار تصور می‌کنم که دارد با یک تبصره‌ی قانونی، نقشه‌ی شوم خود را توجیه می‌کند.
درست است، هیچ‌کس مالک ماه نیست — اما این به این معنا نیست که هر کسی مجاز است هر کاری خواست انجام دهد. اگر این منطق را تا نهایت آن ببریم، آیا واقعاً می‌خواهیم روزی با لوگوی عظیم یک شرکت، سوخته بر سطح ماه روبه‌رو شویم؟! که هر بار به آسمان شب نگاه می‌کنیم، لوگوی یک استارتاپ از سیلیکون ولی توی صورتمان بدرخشد؟! — چون معلوم است که فقط یک استارتاپ آن‌قدر گستاخ است که چنین کاری بکند.
و اما پایان ماجرا پر از کنایه است: سطح‌نشین Peregrine پس از پرتاب دچار نشتی سوخت شد. در نهایت، شش روز را در مدار زمین گذراند و سپس در جو زمین سوخت و نابود شد. شاید جهان دارد به ما پیامی می‌فرستد…
صرف‌نظر از اینکه با شکایت ملت ناواهو موافق باشید یا نه، این ماجرا دری را به روی یک بحث گسترده‌تر باز می‌کند: میراث فرهنگی ماه. ماه، همان ماه همیشگی است؛ از آغاز تاریخ بشر تا امروز. بله، شناخت ما از آن تغییر کرده، اما ماه هنوز برای همه‌ی فرهنگ‌ها در سراسر جهان و در طول تاریخ، قابل شناسایی و محترم است. ما آن را پرستیده‌ایم، تقویم‌های‌مان را با آن تنظیم کرده‌ایم، و از آن برای کشف اسرار کیهان بهره گرفته‌ایم.
شاید چند سکونت‌گاه یا عملیات استخراج معدنی کوچک با چشم غیرمسلح دیده نشوند. اما تخیل اینکه این وضعیت از کنترل خارج شود، کار سختی نیست — کافی است صحنه‌هایی از سریال‌هایی مثل The Expanse را تصور کنیم؛ با شهرهایی پرنور بر سمت نزدیک ماه. منظره‌ی جالبی است، اما باید بپرسیم: آیا واقعاً چنین چیزی می‌خواهیم؟
من شخصاً عاشق منظره‌ی آسمان‌خراش‌ها هستم، اما کوه‌ها، جنگل‌ها و بیابان آتاکاما را هم به همان اندازه دوست دارم. روی زمین، من حق انتخاب دارم: می‌توانم در یک شهر شلوغ زندگی کنم، یا در دل طبیعت پناه بگیرم. اما در مورد ماه چنین انتخابی وجود ندارد. اگر ماه صنعتی شود، همه‌ی مردم جهان به‌طور برابر تحت تأثیر قرار می‌گیرند. تصمیم یک دولت، شرکت یا حتی یک فرد، پیامد جهانی خواهد داشت.
در حال حاضر، هیچ قانونی وجود ندارد که بگوید یک فرد خصوصی در ماه چه می‌تواند بکند یا نه. کسی مالک ماه نیست، اما همه نسبت به آن سهم معنوی و فرهنگی دارند. برخی هنوز ماه را موجودی الهی می‌دانند، برخی تقویم خود را بر اساس آن تنظیم می‌کنند، و برخی با دقت آن را مطالعه می‌کنند تا به اسرار جهان پی ببرند. نظر آن‌ها شاید تعیین‌کننده نباشد، اما نمی‌توان آن را نادیده گرفت.
