یک مطالعه جدید نشان می‌دهد که ممکن است یک ستاره در حال گذر، عامل ایجاد بیش از سه چهارم قمرهای نامنظم منظومه شمسی باشد؛ زیرا این ستاره در حال حرکت، اجرام سنگین و بزرگی را به سمت منظومه شمسی پرتاب می‌کند.
این نظریه تازه، مدل‌های قبلی درباره چگونگی شکل‌گیری قمرهای منظومه شمسی را به چالش می‌کشد.
منظومه شمسی ما به دلیل قمرهای فراوان خود، به ویژه سیاراتی مانند زحل و مشتری مشهور است. زحل در حال حاضر با ۱۴۶ قمر و مشتری با ۹۵ قمر، از جمله سیارات با بیشترین تعداد قمرها به شمار می‌روند. بیشتر این قمرها مانند قمر زمین، مدارهای دایره‌ای و منظم دارند. به علاوه، این قمرهای منظم در یک صفحه مشترک با استوای سیاره مادر خود حرکت می‌کنند.
اما برخی از این ماهواره‌ها غیرعادی هستند. به عنوان مثال، فیبی، یکی از قمرهای زحل، مداری بیضی شکل و کج دارد و برخلاف جهت چرخش زحل حرکت می‌کند که به آن حرکت رتروگراد می‌گویند. چنین قمرهایی که به آن‌ها قمرهای نامنظم می‌گویند، سه برابر بیشتر از قمرهای منظم در منظومه شمسی وجود دارند.
ویلیام بوتکه، دانشمند سیاره‌شناسی در موسسه تحقیقاتی جنوب غربی در بولدر، کلرادو، می‌گوید: پیش‌تر تصور می‌شد که وجود این قمرهای نامنظم به دلیل حرکت نپتون و عبور آن از کمربند کویپر باشد. بیشتر ستاره‌شناسان باور دارند که نپتون در اوایل شکل‌گیری منظومه شمسی، با حرکت به سمت خارج، کمربند کویپر را بی‌ثبات کرده و اجرام موجود در آن را به سمت سیارات غول‌پیکر پرتاب کرده است. این اجسام با مدارهای خاص می‌توانستند توسط این سیارات تسخیر شوند.
اما این توضیحات، برخی از ویژگی‌های قمرهای نامنظم را توضیح نمی‌دهد. برای مثال، برخی از این قمرها رنگ بسیار قرمزی دارند. مطالعه جدیدی که در مجله The Astrophysical Journal Letters منتشر شده، یک نظریه جایگزین برای توضیح این ویژگی‌ها ارائه می‌دهد: یک ستاره در حال عبور می‌تواند باعث ایجاد این قمرها شود.
سوزان فالزنر، نویسنده اصلی این مطالعه و استاد نجوم در مرکز ابررایانه‌های یولیخ در آلمان، به نتایج تحقیقاتی اشاره می‌کند که نشان می‌دهد ستاره‌ای در حال گذر می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر اجرام کمربند کویپر بگذارد.
فالزنر و تیم او، حرکت یک ستاره در حال گذر را شبیه‌سازی کردند و نشان دادند که این ستاره می‌تواند مدارهای KBO (اجرام کمربند کویپر) را تغییر داده و آن‌ها را به مدارهای بیضی شکل نزدیک سیارات غول‌پیکر پرتاب کند. بسیاری از این قمرها، مدارهای رتروگراد داشته و رنگ‌های قرمزی دارند، درست مانند قمرهای نامنظم امروزی.
نتایج این شبیه‌سازی نشان داد که ۸۵ درصد از KBOهای پرتاب شده از منظومه شمسی به قمرهای نامنظم تبدیل شدند. فالزنر این نتایج را شگفت‌آور توصیف می‌کند، زیرا مدل او ساده‌تر از مدل‌های پیشین است و توانایی توضیح دقیق‌تر پدیده‌ها را دارد.
نتیجه گیری
در نهایت، این مطالعه جدید نشان می‌دهد که یک ستاره در حال عبور می‌تواند نقشی مهم در شکل‌گیری قمرهای نامنظم منظومه شمسی داشته باشد. این مدل ساده‌تر از نظریه‌های قبلی است و توانایی توضیح چگونگی ایجاد و رفتار این قمرها را دارد. با این حال، پذیرش این مدل همچنان مورد بحث است و نیاز به تحقیقات و بررسی‌های بیشتری برای تأیید آن وجود دارد. این یافته‌ها می‌تواند دیدگاه جدیدی در مورد تکامل منظومه شمسی و تأثیرات محیطی آن ارائه دهد
سوالات متداول
۱. قمرهای نامنظم چیستند؟
قمرهای نامنظم قمرهایی هستند که مدارهای کج و بیضی شکل دارند و در جهت مخالف چرخش سیاره مادر خود حرکت می‌کنند.
۲. چه چیزی باعث ایجاد قمرهای نامنظم می‌شود؟
مطالعات جدید نشان می‌دهند که یک ستاره در حال گذر می‌تواند باعث پرتاب اجرام کمربند کویپر به مدارهای غیرعادی شده و آن‌ها را به قمرهای نامنظم تبدیل کند.
۳. آیا این مدل جدید مورد قبول همه دانشمندان است؟
خیر، برخی دانشمندان مانند ویلیام بوتکه معتقدند که چنین گذر نزدیکی از یک ستاره بسیار بعید است و می‌تواند مدار سیارات را به طور قابل توجهی مختل کند.
۴. آیا گذر ستارگان از نزدیکی منظومه شمسی رایج است؟
بله، محققان می‌گویند که گذر ستارگان از نزدیکی منظومه شمسی و سایر سیستم‌های ستاره‌ای در کهکشان رایج است.
۵. چرا برخی قمرهای نامنظم رنگ قرمزی دارند؟
احتمالاً این ویژگی به دلیل ترکیب شیمیایی خاص اجرام کمربند کویپر است که در مدارهای غیرعادی به دام افتاده‌اند.
