یکی از این دادههای هیجانانگیز بهزودی در نشریه اخترفیزیک توسط پژوهشگرانی از دانشگاه کانزاس (KU) منتشر خواهد شد. در این پژوهش، تصاویر مادون قرمز میانی از بخشی از آسمان که شامل کهکشانهایی متعلق به دورهی «نیمروز کیهانی» است (حدود ۱۰ میلیارد سال پیش)، گردآوری شدهاند. مقالهی آنها این بررسی را شرح داده و از عموم مردم دعوت میکند تا در فهرستسازی و طبقهبندی برخی از یافتههایشان مشارکت کنند.
این پروژه که با نام نقشهبرداری MEGA شناخته میشود، شامل مجموعهای از سرنامهاست:
MEGA مخفف MIRI EGS Galaxy and AGN است. MIRI یکی از ابزارهای اصلی تلسکوپ جیمز وب است: ابزار مادونقرمز میانی، که وظیفهاش مشاهدهی جهان در طولموجهای مادونقرمز میانی است. این بازهی فرکانسی امکان نفوذ به گرد و غبار کیهانی را فراهم میکند؛ گرد و غباری که معمولاً مانع دید اخترشناسان میشود.
EGS در این ترکیب، مخفف Extended Groth Strip است، بخشی از آسمان نزدیک به صورتفلکی دباکبر که به افتخار فیزیکدان دانشگاه پرینستون، ادوارد گروث، نامگذاری شده است. به گفتهی دکتر «آلیسون کرکپاتریک»، استاد دانشگاه کانزاس و نویسندهی مقاله، این نوار آسمانی یکی از «پنجرههای پاک» جهان برای رصد کهکشانهای بسیار دور است. اگرچه این منطقه دربردارندهی حدود ۱۰ هزار کهکشان است، اما معمولاً گرد و غبار زیادی آنها را پنهان میکند؛ و به همین دلیل ابزار MIRI در جمعآوری دادههای مربوط به این منطقه بسیار مفید واقع شده است.

برخی از این کهکشانها دارای هستههای فعال کهکشانی (AGN) هستند؛ این بخش آخر سرنام MEGA را تشکیل میدهد. این هستههای فعال در دورهی «سپیدهدم کیهانی»، یعنی زمانی که فرایند تشکیل ستاره بهشدت افزایش یافت، بهعنوان کانونهایی از فعالیتهای ستارهزایی شناخته میشوند. طبق گفتهی دکتر کرکپاتریک، تقریباً نیمی از جرم ستارهای ستارگان امروزی در کهکشان راهشیری، در همین دوره شکل گرفتهاند. بنابراین، بررسی این هستههای فعال میتواند کلید فهم چگونگی عملکرد این فرایند ستارهزایی باشد.
اما این بررسی دقیقاً چگونه به نظر میرسد؟ اگر با تصویر معروف میدان فرابسیار ژرف (Ultra-Deep Field) از تلسکوپ هابل آشنا باشید، تصویرهای بهدستآمده از پروژهی MEGA بسیار شبیه به آن هستند. درست مانند تصاویر UDF، تهیهی این تصاویر نیز به تلاشهای فراوانی نیاز داشته، بهویژه از سوی برن باکهاوس، پژوهشگر پسادکتری در KU.
دکتر باکهاوس در بیانیهای از دانشگاه کانزاس توضیح داده که چگونه مجبور شده تصاویر دریافتی از JWST را اصلاح کند؛ از جمله حذف «پیکسلهای مرده» و خراشهایی که در تمام تصاویر وجود داشتهاند. همچنین، به دلیل استفاده از چهار فیلتر متفاوت با طولموجهای مختلف، تصاویر باید کمی اصلاح و با یکدیگر هماهنگ میشدند، چرا که تلسکوپ بین برداشتهای مختلف، اندکی جابهجا شده بود. اگرچه او این پردازشها را با استفاده از نرمافزار انجام داده، نه بهصورت دستی، اما همچنان مقدار زیادی کار پسپردازش نیاز بوده تا تصاویر قابل استفاده شوند.
پروژههای تلسکوپ جیمز وب تا به حال اطلاعات تازهی زیادی به همراه داشتهاند — و این هم مجموعهای دیگر از یافتههای شگفتانگیز آن است.
تصاویر نهایی، بسیار چشمنوازند و دادههایی کاملاً جدید از کهکشانهایی ارائه میکنند که پیش از این دیده نشده بودند. تیم دانشگاه کانزاس از عموم مردم دعوت کرده تا در بخشی از این پروژه شرکت کنند. آنها بخشی از تصاویر را در پلتفرم علم همگانی Zooniverse و در قالب پروژهای با عنوان تصادفهای کیهانی (Cosmic Collisions) منتشر کردهاند. آنها امیدوارند افراد آگاه و علاقهمند بتوانند در طبقهبندی کهکشانها بر اساس شکل ظاهریشان کمک کرده و مواردی از ادغام کهکشانها را نیز شناسایی کنند؛ چرا که این پدیدهها بهدلیل فیزیک منحصربهفردشان، برای اخترشناسان بسیار جالب هستند.
پروژهی MEGA همچنان ادامه دارد و حدود ۵۰٪ زمان مشاهداتی دیگر نیز برای ادامهی این بررسی در همان منطقه برنامهریزی شده است. در همین حین، به گفتهی دکتر کرکپاتریک، دانشجویان او مشغول تحلیل دادههای این بررسی از زوایای مختلف خواهند بود، بهویژه در مدتزمان یکسالهای که این دادهها بهطور انحصاری در اختیار آنهاست.
بیتردید، مقالات علمی بیشتری در آینده از دل این پروژه منتشر خواهد شد — باید منتظر باشیم و ببینیم این تصاویر چه رازهایی را فاش خواهند کرد.