اکنون می‌توانیم این دگرگونی عظیم را تجربه کنیم؛ آن‌هم به لطف تفسیر خلاقانه‌ای از داده‌های جمع‌آوری‌شده توسط مأموریت ماهواره‌ای Swarm متعلق به آژانس فضایی اروپا.
دانشمندان با ترکیب داده‌های ماهواره‌ای و شواهدی از تغییرات خطوط میدان مغناطیسی در سطح زمین، موفق به بازسازی رویداد «لاشام» (Laschamps) شدند و آن را با صداهایی برگرفته از طبیعت، مانند ترک‌خوردن چوب یا برخورد سنگ‌ها، به‌تصویر کشیدند.
این مجموعه صوتی که در سال ۱۴۰۳ توسط دانشگاه فنی دانمارک و مرکز تحقیقات زمین‌شناسی آلمان معرفی شد، تجربه‌ای بی‌نظیر و بی‌سابقه ارائه می‌دهد.
میدان مغناطیسی زمین که از حرکت فلزات مایع در هسته‌ی سیاره ایجاد می‌شود، تا ده‌ها یا حتی صدها هزار کیلومتر به فضا گسترش دارد و با منحرف‌کردن ذرات خورشیدی، از جو زمین محافظت می‌کند.
با جابه‌جایی آهن و نیکل در درون زمین، میدان مغناطیسی نیز دچار تغییر می‌شود و به‌همین‌دلیل، قطب شمال (و جنوب) مغناطیسی همواره در حال حرکت است. به‌تازگی مکان قطب شمال مغناطیسی به‌طور رسمی تغییر یافته، چراکه در حال دور شدن از کانادا و حرکت به‌سوی سیبری است.
در وضعیت فعلی، خطوط میدان مغناطیسی به‌صورت حلقه‌های بسته‌ای از جنوب به شمال در بالای سطح زمین و از شمال به جنوب در درون زمین جریان دارند.
اما هر از گاهی این میدان به‌طور تصادفی قطب‌هایش را وارونه می‌کند. اگر این اتفاق دوباره بیفتد، قطب‌نماهای ما که اکنون به شمال اشاره می‌کنند، به‌سمت جنوب نشان خواهند داد.
آخرین رویداد بزرگ از این دست، حدود ۴۱ هزار سال پیش رخ داد و اثر آن در جریان‌های گدازه‌ی لاشام در فرانسه باقی مانده است. در آن زمان، شدت میدان مغناطیسی زمین به تنها ۵ درصد مقدار کنونی کاهش یافت و وارونگی آن، باعث ورود بیش از حد پرتوهای کیهانی به جو زمین شد.
هسته‌های یخ و رسوبات دریایی، شواهدی از این بمباران خورشیدی را در قالب ایزوتوپ‌ها ثبت کرده‌اند؛ به‌طوری‌که در زمان وقوع این رویداد، میزان ایزوتوپ بریلیوم-۱۰ تقریباً دو برابر شد (طبق مطالعه‌ای که سال گذشته منتشر شد).
این ایزوتوپ‌ها زمانی شکل می‌گیرند که پرتوهای کیهانی با جو زمین واکنش می‌دهند و موجب یونیزه شدن هوا و آسیب به لایه اوزون می‌شوند.
برخی دانشمندان حدس می‌زنند این رویداد ممکن است با تغییرات اقلیمی جهانی، انقراض جانوران بزرگ‌جثه استرالیا و حتی تحول در سبک زندگی انسان‌ها در غارها مرتبط باشد.
دکتر “سانیا پانوسکا”، زمین‌فیزیک‌دان مرکز تحقیقات ژئوفیزیک آلمان، گفته بود:
«درک این رویدادهای شدید، برای پیش‌بینی شرایط اقلیمی فضایی آینده و بررسی اثرات آن بر محیط‌زیست و سیستم زمین، اهمیت زیادی دارد.»
رویداد لاشام حدود ۲۵۰ سال طول کشید تا کامل شود و برای ۴۴۰ سال در وضعیت ناپایدار باقی ماند. در این مدت، قدرت میدان مغناطیسی ممکن است تنها به ۲۵ درصد مقدار کنونی رسیده باشد و قطب شمال مغناطیسی به‌سمت جنوب حرکت کرده باشد.
قدرت میدان مغناطیسی در لیتوسفر (سنگ‌کره) زمین. (آژانس فضایی اروپا – ESA)
امروزه نیز ناهنجاری‌هایی مانند تضعیف میدان مغناطیسی در فراز اقیانوس اطلس باعث طرح این سؤال شده‌اند که آیا وارونگی جدیدی در راه است؟
اما پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهند که این ناهنجاری‌ها لزوماً به وارونگی‌های میدان مرتبط نیستند.
با این حال، ناحیه موسوم به «ناهنجاری جنوب اقیانوس اطلس» موجب شده که ماهواره‌های عبوری از آن، با سطوح بالاتری از تشعشعات مواجه شوند.
از سال ۱۳۹۱، مأموریت Swarm آژانس فضایی اروپا مشغول اندازه‌گیری سیگنال‌های مغناطیسی از هسته، گوشته، پوسته زمین، اقیانوس‌ها، یونوسفر و مگنتوسفر است تا درک بهتری از میدان مغناطیسی زمین و پیش‌بینی نوسانات آن حاصل شود.
