زمین ۴.۵۴ میلیارد سال پیش شکل گرفته است و در طول این مدت، دگرگونیهای خشونتآمیزی را پشت سر گذاشته است. این موضوع باعث میشود که پژوهشگران بهسختی بتوانند بفهمند در تاریخ اولیه زمین چه اتفاقاتی رخ داده است، زیرا شواهد بسیاری از آن دوران، میلیونها سال پیش از بین رفتهاند.
با این حال، دانشمندان موفق به کشف سنگهای باستانی پراکنده در سراسر جهان شدهاند. این بقایا نگاهی به دوران کودکی زمین میاندازند و به دانشمندان کمک میکنند تا روند تکامل سیاره ما را ردیابی کنند. در ادامه، به بررسی برخی از قدیمیترین سنگهای کشفشده و بینشهایی که درباره سیاره زمین ارائه میدهند، میپردازیم.
تپههای جک، ۴.۴ میلیارد سال
تپههای جک در غرب استرالیا حاوی ردپای کوچکی از سنگهایی هستند که قدمتی بیشتر از خود تپهها دارند. این خطالراس ۸۰ کیلومتری شامل کانیهای کریستالی به نام زیرکن است که قدمت آنها به ۴.۴ میلیارد سال پیش بازمیگردد و آنها را به قدیمیترین مواد زمین تبدیل میکند. کریستالهای زیرکن بسیار مقاوم هستند و حتی زمانی که سنگهای اطراف آنها از بین میروند، فرسایش مییابند یا دوباره به لایههای میانی زمین بازمیگردند، همچنان باقی میمانند. زیرکنها حاوی اورانیوم رادیواکتیو هستند که بسیار آهسته تجزیه میشود و به زمینشناسان کمک میکند تا بهطور دقیق قدمت آنها را تعیین کنند. برخی از زیرکنهای موجود در تپههای جک که حدود ۴ میلیارد سال قدمت دارند، نشان میدهند که زمین اولیه تنها ۶۰۰ میلیون سال پس از شکلگیری خود دارای آب شیرین بوده است.
کمربند سنگ سبز نوووآگیتوک، ۳.۸ تا ۴.۳ میلیارد سال
کمربند سنگ سبز نوووآگیتوک در شمال کبک ممکن است قدیمیترین سنگهای حفظشده جهان را در خود جای داده باشد. کمربند سنگ سبز شامل مناطقی طولانی است که عمدتاً از سنگهای رسوبی و آتشفشانی دگرگونشده تشکیل شدهاند و بقایای یک حوضه اقیانوسی باستانی هستند. سن دقیق سنگهای نوووآگیتوک مورد بحث است: برخی مطالعات با استفاده از زیرکنها حداقل سنی معادل ۳.۸ میلیارد سال پیدا کردهاند، اما مطالعه دیگری که به بخشهای پوسته ابتدایی زمین نگاه کرده بود، حداکثر سن سنگها را ۴.۳ میلیارد سال تخمین زد. این موضوع نشان میدهد که سنگها به دوره هادین (۴.۶ تا ۴ میلیارد سال پیش) تعلق دارند.
گنیس آکاستا، ۴ میلیارد سال
سنگهای موجود در مجتمع گنیس آکاستا در شمال کانادا به ۴ میلیارد سال پیش برمیگردند و آنها را به قدیمیترین سنگهای دقیقاً تاریخگذاریشده تبدیل کردهاند. گنیس نوعی سنگ دگرگونی است که در اثر دما و فشارهای بالا در اعماق پوسته زمین شکل میگیرد.
کمربند سنگ سبز ایسوا، ۳.۸ میلیارد سال
کمربند سنگ سبز ایسوا در غرب گرینلند حاوی برخی از قدیمیترین سنگهای زمین است. این منطقه همچنین به دلیل داشتن شواهد احتمالی از اولین نشانههای حیات روی زمین که به ۳.۷ میلیارد سال پیش بازمیگردند، اهمیت دارد.
کمربند سنگ سبز باربرتون، ۳.۵ تا ۴.۱ میلیارد سال
سنگهای باستانی در جنوب آفریقا شواهدی از اولین زلزلههای شناختهشده زمین را نشان میدهند.
مجتمع نپیر، ۳.۶ تا ۴ میلیارد سال
این منطقه در شرق قطب جنوب حاوی زیرکنهایی است که قدمت برخی از آنها به ۴ میلیارد سال میرسد.
منطقه آنشان، ۳.۸ میلیارد سال
در شمال شرقی چین قرار دارد و قدیمیترین سنگهای کشور چین را در خود جای داده است.
بیگ برتا، ۴ میلیارد سال
این سنگ در سطح ماه توسط فضانوردان آپولو ۱۴ جمعآوری شده و مشخص شد که منشأ آن زمین بوده است.
