بهتازگی، زمانی که 3I/ATLAS از دید ناظران زمینی خارج شده بود، در موقعیتی بسیار مناسب برای یکی از کاوشگرهای میانسیارهای ما قرار گرفت. فضاپیمای Europa Clipper که مأموریت اصلی آن بررسی قمر فعال مشتری، یعنی اروپا، است، در طول سفر ششسالهی خود نگاهی به سمت مرکز منظومهی شمسی انداخت و درست در زمانی که 3I/ATLAS به حضیض خورشیدی خود نزدیک میشد و دیگر از زمین قابل مشاهده نبود، آن را رصد کرد.
تشخیص این فرصت مشاهدهای چندان زمانبر نبود. تنها یک هفته پس از شناسایی این بازدیدکنندهی میانستارهای، دانشمندان موشکی در آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا (JPL) مسیر حرکت کامل آن را در سراسر منظومهی شمسی محاسبه و ترسیم کردند. با در اختیار داشتن این اطلاعات، تیم عملیاتی فضاپیمای اروپا کلیپر دریافت که این کاوشگر در بخش پایانی سال جاری در موقعیتی منحصربهفرد برای مشاهدهی این جرم قرار خواهد گرفت.
در حال حاضر، اروپا کلیپر در مسیر خود به سوی مشتری، اندکی بیرونتر از مدار مریخ حرکت میکند. در همین زمان، 3I/ATLAS از کنار سیارهی سرخ عبور میکند و کمی درون مدار مریخ حرکت دارد و تاکنون توجه بسیاری از ابزارهای مستقر در اطراف مریخ را به خود جلب کرده است. با این حال، اروپا کلیپر به مجموعهای از ابزارها مجهز است که بهطور ویژه برای بررسی جزئیات پیچیدهی یک دنبالهدار بسیار مناسباند. از قضا، این فضاپیما توانست 3I/ATLAS را درست پس از آنکه از دید مریخ خارج شد، اما پیش از آنکه دوباره از زمین قابل مشاهده شود، تحت نظر بگیرد.
یکی از مهمترین ابزارهای اروپا کلیپر، طیفسنج فرابنفش (UVS) است. این ابزار در اصل برای تحلیل ترکیب شیمیایی جو و سطح قمر اروپا طراحی شده، اما برای مشاهدهی دنبالهدارها نیز کاربردی بسیار ارزشمند دارد. UVS میتواند گذارهای اتمی و مولکولی را آشکار کند؛ برای مثال، زمانی که مولکولهای آب بر اثر تابش خورشید به هیدروژن و اکسیژن تجزیه میشوند.
چنین دادههایی از اهمیت ویژهای برخوردارند، زیرا از دیدگاه اروپا کلیپر، امکان مشاهدهی هر دو «دُم» دنبالهدار فراهم شد. یکی از این دُمها که در امتداد مسیر حرکت دنبالهدار کشیده شده، عمدتاً از ذرات گرد و غباری تشکیل شده است که مستقیماً از سطح خود دنبالهدار جدا شدهاند. دُم دیگر که در جهت مخالف خورشید امتداد دارد، از ذراتی تشکیل شده که مستقیماً بر اثر تابش خورشید به حالت پلاسما درآمدهاند.
هر دوی این دُمها برای دانشمندان بسیار جذاباند، چرا که از یکسو سرنخهایی ارزشمند دربارهی ترکیب شیمیایی 3I/ATLAS ارائه میدهند و از سوی دیگر، اطلاعات مهمی دربارهی فرایندهای شیمیایی در حال وقوع روی این جرم فراهم میکنند؛ فرایندهایی که زمانی رخ میدهند که یک دنبالهدار برای نخستین بار—شاید پس از میلیاردها سال—به یک ستاره نزدیک میشود. بررسی اینکه این فرایندها تا چه اندازه با آنچه در دنبالهدارهای منظومهی شمسی خودمان انتظار داریم همخوانی دارند، یکی از مهمترین دستاوردهای علمی مطالعهی 3I/ATLAS است. این مقایسه میتواند تصویری روشنتر از ترکیب شیمیایی و ویژگیهای فیزیکی بخشهایی از کهکشان خارج از «محلهی کیهانی» ما ارائه دهد.
اروپا کلیپر تنها فضاپیمایی نیست که در این بازهی زمانی حساس—زمانی که نه زمین و نه مریخ دید مناسبی به این جرم نداشتند—به رصد 3I/ATLAS پرداخت. فضاپیمای JUICE (کاوشگر قمرهای یخی مشتری) که توسط آژانس فضایی اروپا (ESA) اداره میشود نیز بهطور اتفاقی در موقعیتی قرار داشت که امکان مشاهدهی همزمان این جرم را فراهم میکرد. با این تفاوت که JUICE از زاویهای متداولتر و در جهت مخالف خورشید به دنبالهدار نگاه میکرد، آن هم زمانی که 3I/ATLAS بار دیگر از درون مدار زمین عبور میکرد و در مسیر خروجی خود به سوی فضای میانستارهای و در نهایت مشتری قرار داشت. JUICE نیز به نسخهی مخصوص خود از طیفسنج فرابنفش مجهز است و دادههای بهدستآمده از زاویهای متفاوت، بهطور طبیعی مکمل مشاهدات اروپا کلیپر خواهند بود.
این زمان اضافی برای مشاهدهی 3I/ATLAS توسط این دو فضاپیما را میتوان تا حد زیادی حاصل شانس دانست. اگر آنها کمی جلوتر در مسیر سفر خود بودند، چنین جایگاه ممتازی برای تماشای این گذر کمنظیر—که شاید فقط یکبار در طول عمر یک نسل رخ دهد—در اختیار نداشتند. اگرچه نتایج نهایی و تحلیل کامل این مشاهدات هنوز منتشر نشده است، اما انتظار میرود در ماههای آینده گزارشهای علمی آن ارائه شود.
البته، انتشار این دادهها احتمالاً مانع از آن نخواهد شد که برخی افراد هیجانزده همچنان ادعا کنند 3I/ATLAS نوعی فضاپیمای بیگانه است! با این حال، هرچه شواهد علمی بیشتری جمعآوری میشود که نشان میدهد این جرم چیزی جز یک دنبالهدار طبیعی نیست، نقش اروپا کلیپر و JUICE در اثبات این موضوع پررنگتر خواهد شد. این دو فضاپیما کمک میکنند نشان داده شود که در زمانی که این جرم از دید دیگر ناظران پنهان بوده، هیچ رویداد غیرمنتظره یا «فرازمینی» رخ نداده است.
جالبتر آنکه، در آیندهای نهچندان دور، خود اروپا کلیپر از درون دُم غباری این دنبالهدار عبور خواهد کرد. این موقعیت منحصربهفرد میتواند فرصتهای مشاهدهای تازهای فراهم کند و شاید دادههایی در اختیار دانشمندان بگذارد که تاکنون هیچ فضاپیمایی تجربه نکرده است. اینکه از این زاویهی استثنایی چه کشفیات تازهای به دست خواهد آمد، پرسشی است که پاسخ آن میتواند فصل جدیدی در مطالعهی اجرام میانستارهای بگشاید.
