طبق پژوهشی جدید بر روی کانال‌های وارونه‌ی باستانی که بیش از ۱۴,۴۸۴ کیلومتر (۹,۰۰۰ مایل) در منطقه‌ی جنوبی نواحی نوآکیس ترا در سیاره‌ی سرخ گسترده شده‌اند، مشخص شده که مریخ در گذشته بسیار بارانی‌تر و مرطوب‌تر از آن چیزی بوده که دانشمندان سیاره‌ای پیش‌تر گمان می‌کردند.
آدام لوسکوت، رهبر این مطالعه از دانشگاه آزاد بریتانیا، در بیانیه‌ای گفت:
پژوهش ما مدرک تازه‌ای است که نشان می‌دهد مریخ زمانی سیاره‌ای بسیار پیچیده‌تر و فعال‌تر از امروز بوده، و این واقعاً هیجان‌انگیز است.
ما از دهه‌ی ۱۳۴۹ و با مأموریت مدارگرد مارینر ۹ می‌دانستیم که مریخ زمانی سیاره‌ای مرطوب بوده، چرا که تصاویر گرفته‌شده از سطح آن، کانال‌هایی خشک‌شده از رودخانه‌ها را نشان می‌داد. قدمت این کانال‌ها به بیش از ۳.۵ میلیارد سال پیش بازمی‌گردد. اما کانال‌هایی که درون زمین حفر شده‌اند، تنها نشانه‌ی وجود آب روان در مریخ نیستند.
هنگامی که آب‌های سطحی جاری یا تبخیر می‌شدند، رسوباتی از خود بر جای می‌گذاشتند. گاه این رسوبات را در دهانه‌هایی می‌بینیم که زمانی دریاچه‌هایی پر از آب بوده‌اند؛ مانند دهانه گیل که مریخ‌نورد «کنجکاوی» ناسا اکنون در آن مشغول کاوش است. این دهانه دارای قله‌ای به ارتفاع ۵ کیلومتر است که از لایه‌های رسوبی پوشیده شده.
در موارد دیگر، این رسوبات در بستر رودخانه‌ها ته‌نشین می‌شدند. طی میلیون‌ها سال، این رسوبات سخت و متراکم می‌شدند، در حالی که کانال‌های رودخانه‌ای و زمین اطراف آن‌ها در اثر فرسایش از بین می‌رفتند. نتیجه‌ی این فرایند، باقی‌ماندن برجستگی‌هایی بلند و مقاوم در برابر فرسایش است که زمین‌شناسان امروزی به آن‌ها «پشته‌های سینوسی رودخانه‌ای» یا ساده‌تر «کانال‌های وارونه» می‌گویند.
اکنون، لوسکوت، که دانشجوی دکتری است، کشف شبکه‌ای وسیع از این کانال‌های وارونه را در منطقه‌ی نوآکیس ترا گزارش کرده است. این یافته‌ها بر پایه‌ی تصاویر و داده‌های گرفته‌شده از دوربین HiRISE و دوربین زمینه‌ای (CTX) در مدارگرد شناسایی مریخ ناسا (MRO)، و همچنین ارتفاع‌سنج لیزری MOLA در مأموریت پیشین Mars Global Surveyor به‌دست آمده‌اند.
(اعتبار تصویر: ناسا/JPL/دانشگاه آریزونا)
تا پیش از این، منطقه‌ی نوآکیس ترا توجه چندانی جلب نکرده بود، چرا که فاقد کانال‌های کلاسیک و آشکار رودخانه‌ای بود که وجود آب را نشان دهند. اما با نقشه‌برداری از شبکه‌ی کانال‌های وارونه، لوسکوت دریافت که شواهد فراوانی از وجود آب در گذشته‌ی این ناحیه وجود دارد.
او می‌گوید:
مطالعه‌ی مریخ، به‌ویژه ناحیه‌ای کمتر کاوش‌شده مانند نوآکیس ترا، بسیار هیجان‌انگیز است، چون این منطقه محیطی را حفظ کرده که میلیاردها سال تقریباً دست‌نخورده باقی مانده. این یک کپسول زمان است که فرایندهای بنیادین زمین‌شناسی را ثبت کرده؛ چیزی که روی زمین دیگر ممکن نیست.
برخی از این کانال‌های وارونه به‌صورت بخش‌های جداافتاده‌ای دیده می‌شوند که در برابر فرسایش، میلیاردها سال مقاومت کرده‌اند، در حالی که برخی دیگر سیستم‌های کاملی را تشکیل می‌دهند که صدها کیلومتر امتداد دارند و تا ده‌ها متر ارتفاع گرفته‌اند.
(اعتبار تصویر: ناسا/JPL/دانشگاه آریزونا)
لوسکوت معتقد است چنین شبکه‌ی گسترده‌ای از کانال‌ها نمی‌تواند ناشی از سیلاب‌های ناگهانی باشد؛ بلکه به احتمال زیاد در شرایط اقلیمی پایدار و طی یک دوره‌ی زمین‌شناسی طولانی در گذار بین دو دوران زمین‌شناسی مریخ یعنی «نوآکی» و «هسپریایی» شکل گرفته‌اند — که حدود ۳.۷ میلیارد سال پیش اتفاق افتاده است.
نکته‌ی جالب این‌جاست که منبع احتمالی این آب‌ها، بارندگی بوده است — خواه باران، تگرگ یا برف. در واقع، با توجه به گستردگی شبکه‌ی کانال‌های وارونه در نوآکیس ترا، احتمالاً این منطقه از مریخ در گذشته روزهای زیادی را در آب‌و‌هوایی گرم و مرطوب با بارندگی‌های فراوان سپری کرده است.
این شواهد تازه، تأکید بیشتری بر این فرضیه دارد که مریخ زمانی بسیار شبیه‌تر به زمین بوده تا این بیابان سرد و خشک امروزی.
یافته‌های لوسکوت در نشست ملی انجمن سلطنتی اخترشناسی بریتانیا (RAS) ارائه شده است که از ۱۶ تا ۲۰ تیر در دانشگاه دورهام برگزار شد.
