این مطالعات شامل تحلیل نمونههای خاک برای یافتن نشانههایی از مولکولهای آلی و فرآیندهای زیستی (که به آنها زیستامضا گفته میشود) بود. نتایج این بررسیها قطعی نبود و در نهایت باعث بدبینی عمومی نسبت به احتمال وجود حیات در مریخ شد.
با این حال، کشف ویژگیهایی در سطح مریخ که تنها در حضور آب جاری شکل میگیرند – مانند کانالهای جریان، دلتافنها و کانیهای آبدار – موجب شد در دهه ۱۳۶۸ تلاشها برای مطالعه زیستپذیری مریخ از سر گرفته شود. از آن زمان تاکنون، دستکم ۲۵ مأموریت (شامل مدارگرد، فرودگر و مریخنورد) برای بررسی گذشته مریخ و جستوجوی نشانههای حیات به این سیاره فرستاده شدهاند.
این تلاشها با کشف پدیدهای به نام «خطوط شیبدار تکرارشونده» (Recurring Slope Lineae یا RSL) جان تازهای گرفتند؛ این خطوط تیرهی باریک که در دامنههای شیبدار مریخ دیده میشوند، بهصورت فصلی ظاهر و ناپدید میشوند – در تابستان دیده میشوند و در زمستان محو میگردند – و همین ویژگی احتمال وجود آب مایع را مطرح میکند.
در مقالهای جدید، وینسنت شوریه (Vincent Chevrier) از دانشگاه آرکانزاس (UArk) شواهدی قوی ارائه داده که نشان میدهد احتمال شکلگیری آبهای شور (brines) فصلی در مریخ وجود دارد. بهدلیل فشار بسیار پایین جو مریخ (کمتر از ۱٪ فشار زمین) و نوسانات دمای شدید، آب نمیتواند بهطور پایدار در سطح مریخ باقی بماند. با این حال، برخی دانشمندان معتقدند که آبهای شور ممکن است از ترکیب یخهای فصلی با نمکهای طبیعی موجود در خاک مریخ – بهویژه پرکلراتها – تشکیل شوند. اگر این آبهای شور واقعاً شکل بگیرند، ممکن است محیطی مناسب برای حیات میکروبی تکسلولی فراهم آورند.
اعتبار: دانشگاه آرکانزاس (UArk)
شوریه، که پژوهشگر مرکز علوم فضایی و سیارهای دانشگاه آرکانزاس است، به بررسی این احتمال پرداخته که یخهای فصلی روی مریخ میتوانند بهطور موقت به آب شور تبدیل شوند. او برای این منظور از دادههای هواشناسی مأموریت وایکینگ ۲ – که در ۱۳ شهریور ۱۳۵۵ در منطقه Utopia Planitia در دشتهای شمالی مریخ فرود آمد – استفاده کرده است. این منطقه که یخبندان دائمی دارد، بهعنوان محلی که احتمالاً زمانی دریا یا اقیانوسی گسترده بر آن جاری بوده، شناخته میشود.
شوریه دادههای وایکینگ ۲ را با اطلاعات پایگاه اقلیم مریخ (Mars Climate Database) و شبیهسازیهای رایانهای ترکیب کرد تا بررسی کند آیا یخهای سطحی میتوانند در زمانهایی خاص به آب شور تبدیل شوند یا نه. دلیل انتخاب دادههای وایکینگ ۲ این بود که این مأموریت، تنها مأموریتی است که بهطور مستقیم و دقیق یخزدگی را روی مریخ مشاهده و ثبت کرده است.
او در ۲۰ سال گذشته به بررسی نشانههای وجود آب مایع در مریخ پرداخته و معتقد است که پرکلرات کلسیم بهدلیل نقطه ذوب بسیار پایین، یکی از محتملترین نمکها برای تشکیل آب شور است. این نمک در دمای منفی ۷۵ درجه سانتیگراد (منفی ۱۰۳ درجه فارنهایت) به حالت جامد درمیآید، در حالی که دمای سطح مریخ معمولاً از حدود ۲۰ درجه سانتیگراد در روز تا منفی ۱۵۳ درجه در شب متغیر است.
بر اساس شبیهسازیهای اقلیمی، شوریه به این نتیجه رسید که تنها در یک بازهی زمانی کوتاه – معادل یک ماه مریخی (حدود دو ماه زمینی) – بین پایان زمستان و آغاز بهار، شرایط دمایی مناسب برای شکلگیری آب شور فراهم میشود. این دماها معمولاً بین ساعات ابتدایی صبح تا اواخر بعدازظهر فراهم میشوند و در سایر ساعات یا بیشازحد سرد یا بیشازحد گرم هستند.
البته این آبهای شور نادر خواهند بود؛ زیرا پرکلرات کلسیم تنها حدود ۱٪ از خاک مریخ را تشکیل میدهد و یخهای فصلی نیز در دشتهای شمالی بسیار نازک هستند. هرچند این یافتهها هنوز اثبات قطعی وجود آب شور در مریخ نیستند، اما نشان میدهند که مریخ میتواند بهصورت بالقوه میزبان نوعی حیات باشد که به شرایط بسیار سرد و خشک عادت دارد.
علاوه بر این، این نتایج پیشبینی جذابی را دربارهی آنچه مأموریتهای آینده ممکن است کشف کنند ارائه میدهند و نشان میدهند که فرآیندهای مشابهی ممکن است در سایر مناطق دارای یخهای فصلی در عرضهای میانی تا بالای مریخ نیز رخ دهند.