پایان این انتظار نزدیک است! اگر آسمان صاف باشد، آمریکای شمالی و جنوبی صبح زود جمعه، ۲۴ اسفند، شاهد یک خسوف کامل خواهند بود. این اولین خسوف سال ۱۴۰۴ و نخستین خسوف کامل در این نیمکره پس ازآبان ۱۴۰۱ است.
خسوف‌ها زمانی رخ می‌دهند که گره‌های مداری ماه – یعنی نقاطی که مدار آن صفحه دایره‌البروج را قطع می‌کند – با موقعیت خورشید، زمین و ماه در یک راستا قرار گیرند. این وضعیت که به آن هم‌خطی (Syzygy) گفته می‌شود، در بازه‌های فصلی روی می‌دهد و معمولاً شامل دو خورشیدگرفتگی و ماه‌گرفتگی است. اولین فصل گرفت‌های سال ۱۴۰۴ با یک خورشیدگرفتگی جزئی (که تقریباً کامل خواهد بود) در ۹ فروردین برای منطقه اقیانوس اطلس شمالی به پایان می‌رسد.
در یک سال، بسته به هم‌پوشانی فصل‌های گرفت، ممکن است تا هفت خورشیدگرفتگی و ماه‌گرفتگی رخ دهد، همان‌طور که در سال‌های ۱۳۶۱ و ۱۴۱۷ اتفاق افتاد. اما حداقل تعداد این پدیده‌ها در یک سال چهار مورد است (دو خورشیدگرفتگی و دو ماه‌گرفتگی)، که در سال ۱۴۰۴ نیز به همین میزان خواهد بود. آخرین فصل گرفت‌های این سال شامل یک ماه‌گرفتگی کامل در ۱۶ شهریور برای اروپا، آفریقا و آسیا خواهد بود و یک خورشیدگرفتگی جزئی دیگر نیز در۳۰ شهریور در نیوزیلند و منطقه اقیانوس آرام جنوبی رخ خواهد داد.
سفر به دنیای اسرارآمیز خسوف‌های کامل: مجموعه‌ای کم‌نظیر
این روند ما را برای یک “چهارتایی تقریبی” از چهار خسوف کامل در سال‌های ۱۴۰۴-۱۴۰۵ آماده می‌کند. تنها استثنا، خسوف عمیق اما غیرکامل ۶ شهریور ۱۴۰۵ خواهد بود که در بین دو خسوف کامل – یکی در ۱۲ اسفند ۱۴۰۴ و دیگری در ۲۴ اسفند ۱۴۰۳ – رخ می‌دهد. جالب است بدانید که یک چهارتایی کامل از خسوف‌های کامل در سال‌های ۱۳۹۲-۱۳۹۳ رخ داده بود.
زمان و موقعیت خسوف روز جمعه
برخلاف خورشیدگرفتگی کامل که یک پدیده سریع و مهیج است، ماه‌گرفتگی‌ها به شکل آرام‌تری اتفاق می‌افتند. خسوف جمعه، ورود ماه به سایه تیره درونی زمین (سایه امبرا) را در مدت ۶۵ دقیقه کامل خواهد کرد. اوج گرفت در ساعت ۶:۵۹ به‌وقت جهانی (UT) رخ می‌دهد که برابر با ۲:۵۹ بامداد به‌وقت شرقی ایالات متحده (EDT) است.
بخش نیم‌سایه‌ای گرفت در ساعت ۳:۵۷ (UT) آغاز می‌شود (یعنی اندکی پس از نیمه‌شب به‌وقت محلی شرق آمریکا). اما در این مرحله، تنها ممکن است کمی تغییر رنگ چای‌مانند روی لبه جنوب‌شرقی ماه مشاهده شود. بخش اصلی گرفت از ساعت ۵:۰۹ (UT) آغاز می‌شود که در این لحظه، سایه تاریک زمین به‌آرامی شروع به پوشاندن ماه می‌کند. این دقیقاً همان لحظه‌ای است که انحنای زمین به‌صورت بصری اثبات می‌شود و به ما نشان می‌دهد که سیاره ما واقعاً گرد است.
آمریکا این خسوف را به‌طور کامل مشاهده خواهد کرد. در حالی که اروپا و آفریقای غربی آن را در هنگام غروب ماه و طلوع خورشید می‌بینند، استرالیا، نیوزیلند و بخش‌هایی از آسیا، ماه را در حال طلوع، در حالت گرفت مشاهده خواهند کرد. این یک فرصت عالی برای عکاسی از ماه خسوف‌زده همراه با مناظر زمینی است. همچنین ممکن است سلنِلیون را ببینید – پدیده‌ای که در آن، ماه و خورشید به‌طور همزمان در آسمان قابل مشاهده‌اند.
رنگ قرمز ماه؛ ویژگی شاخص ماه‌گرفتگی کامل
برای مشاهده این پدیده نیازی به تلسکوپ یا تجهیزات خاصی نیست؛ فقط کافی است دید خوبی از آسمان داشته باشید. اما مهم‌ترین ویژگی که باید در اوج خسوف به آن توجه کرد، رنگ سرخ‌گون ماه است که به «ماه خونین» مشهور است. این رنگ ممکن است از قرمز روشن تا قهوه‌ای تیره متغیر باشد و شدت آن به میزان غبار، خاکستر و ذرات معلق در جو زمین بستگی دارد. شدت رنگ با مقیاسی به نام عدد دانژون (Danjon number) اندازه‌گیری می‌شود. جالب است بدانید که هر خسوف کامل رنگ متفاوتی دارد.
رصد خسوف از سطح ماه: تجربه‌ای بی‌نظیر در آسمان‌های کهکشانی
دو مأموریت اخیر که روی سطح ماه فرود آمده‌اند، این فرصت را دارند که این خسوف را از مکانی منحصر‌به‌فرد مشاهده کنند: سطح خود ماه! این پدیده برای فرودگر بلو گوست متعلق به شرکت فایرفلای و همچنین فرودگر نوا-سی آتنا (در صورت امکان بازیابی) به شکل یک خورشیدگرفتگی کامل دیده خواهد شد. جالب است بدانید که ناسا در سال ۱۳۹۵چنین رویدادی را از طریق فضاپیمای Surveyor 3 ثبت کرده بود، اما به دلیل محدودیت فناوری آن دوران، کیفیت تصاویر چندان بالا نبود. اکنون ممکن است برای اولین بار، شاهد خورشیدگرفتگی کامل از سطح ماه باشیم!
جمع‌بندی
خسوف‌ها به ما یادآوری می‌کنند که در جایگاه ویژه‌ای در زمان و مکان قرار داریم. اگر آسمان نسبتاً صاف باشد، این رویداد دیدنی را از دست ندهید!
منبع: ناسا.
