در فاصله ۴۰۰۰ سال نوری از زمین، جرمی یک سیگنال رادیویی درخشان ارسال می‌کرد که تاکنون نظیرش دیده نشده بود: شبیه به تپ‌اختر چشمک می‌زد، اما با دوره‌ای بسیار طولانی بین پالس‌ها و خود پالس‌هایی با مدت‌زمان طولانی. در آن زمان، ماهیت این منبع غیرقابل تشخیص بود.
ستاره‌شناسان به دنبال پاسخ رفتند و منبع دیگری را در فاصله ۱۵۰۰۰ سال نوری یافتند. این منبع نیز در میان منطقه‌ای شلوغ از فضا به سختی قابل شناسایی بود. اکنون آنها سومین مورد را یافته‌اند، در فاصله حدود ۵۰۰۰ سال نوری. این یکی دوره‌ای حتی طولانی‌تر دارد، سیگنال‌هایی بین ۳۰ تا ۶۰ ثانیه را هر ۲.۹ ساعت ارسال می‌کند. ستاره‌شناسان این بار منبع سیگنال را شناسایی کرده‌اند: یک کوتوله سرخ کوچک که با یک کوتوله سفید حتی کوچکتر در مداری دوگانه قرار دارد.
دکتر ناتاشا هارلی-واکر از دانشگاه کرتین در استرالیا می‌گوید:
“این منابع با دوره‌های بلند بسیار هیجان‌انگیز هستند و برای فهمیدن ماهیت آنها نیاز به تصویر نوری داریم. اما وقتی به سمت آنها نگاه می‌کنید، ستارگان بسیاری در مسیر هستند، مثل صحنه‌ای از فیلم ‘اودیسه فضایی: ۲۰۰۱’ که می‌گوید: ‘خدای من، همه‌اش ستاره است!’ اما کشف جدید ما دور از صفحه کهکشان قرار دارد، بنابراین تنها چند ستاره در نزدیکی آن هستند و اکنون مطمئنیم که یک سیستم ستاره‌ای خاص این امواج رادیویی را تولید می‌کند.”
کشف سیگنال‌های مرموز
این پدیده‌ها که به “انتقال‌های با دوره طولانی” شناخته می‌شوند، در سال ۱۴۰۱ توجه گسترده‌ای جلب کردند. در آن زمان، ستاره‌شناسان سیگنالی چشمک‌زن را در داده‌های آرشیوی تلسکوپ Murchison Widefield Array (MWA) کشف کردند. این منبع با نام GLEAM-X J162759.5−۵۲۳۵۰۴.۳ شناخته شد و امواج رادیویی را هر ۱۸.۱۸ دقیقه برای ۳۰ تا ۶۰ ثانیه تا اسفند ۱۳۹۶ منتشر می‌کرد.
سیگنال دوم، که در سال ۱۴۰۲ گزارش شد، در پی مشاهدات بعدی همین تلسکوپ یافت شد. این سیگنال پنج دقیقه‌ای هر ۲۲ دقیقه ارسال می‌شد و داده‌های آرشیوی نشان داد که از سال ۱۳۶۶ فعال بوده است. این منبع با نام GPM J1839-10 شناخته شد.
تفاوت با تپ‌اخترها
یکی از انواع ستارگان که سیگنال‌های پالس‌دار منتشر می‌کنند، نوعی ستاره نوترونی به نام تپ‌اختر است. تپ‌اخترها، هسته فروپاشیده یک ستاره عظیم هستند که پس از یک ابرنواختر باقی مانده‌اند. این ستارگان پرتوهایی از امواج رادیویی منتشر می‌کنند که هنگام چرخش ظاهر چشمک‌زن دارند. اما پالس‌های تپ‌اخترها هرگز به این کندی نیستند و معمولاً در بازه‌های زمانی چند میلی‌ثانیه تا چند ثانیه رخ می‌دهند.
سیگنال سوم، با نام GLEAM-X J0704-37، بسیار مشابه است. این سیگنال نیز در داده‌های آرشیوی MWA کشف شد و هر ۲.۹ ساعت، سیگنالی به مدت ۳۰ تا ۶۰ ثانیه ارسال می‌کرد. اما این منبع در منطقه‌ای کمتر شلوغ از کهکشان، در صورت فلکی Puppis، قرار داشت. این ویژگی به محققان اجازه داد تا موقعیت دقیق منبع سیگنال را شناسایی کنند.
کشف ماهیت منبع
با استفاده از آرایه تلسکوپ رادیویی MeerKAT در آفریقای جنوبی، ستاره‌شناسان توانستند تنها یک ستاره کم‌نور را در موقعیت منبع شناسایی کنند. تحلیل طیف این ستاره نشان داد که یک کوتوله سرخ نوع M است.
کوتوله‌های سرخ از متداول‌ترین انواع ستارگان در کهکشان راه شیری هستند و حدود ۷۰ درصد از ستارگان کهکشان را تشکیل می‌دهند. اما اگر یک کوتوله سرخ عادی بتواند چنین سیگنال‌هایی ارسال کند، باید تعداد بیشتری از آنها را می‌دیدیم. این نشان می‌دهد که GLEAM-X J0704-37 ویژگی خاصی دارد که معمولاً قابل مشاهده نیست.
محققان معتقدند این ویژگی خاص احتمالاً وجود یک کوتوله سفید است، هسته فشرده و باقی‌مانده یک ستاره مرده. این اجسام فوق‌چگال دارای جرمی تا ۱.۴ برابر خورشید هستند اما در ابعادی به اندازه زمین یا ماه قرار دارند.
نتیجه‌گیری و گام بعدی
بر اساس محاسبات تیم، این سیستم دوتایی شامل یک کوتوله سرخ با جرمی حدود ۰.۳۲ برابر خورشید و یک کوتوله سفید با جرمی حدود ۰.۸ برابر خورشید است. اگر این دو در مداری نزدیک باشند، کوتوله سفید ممکن است از کوتوله سرخ مواد جذب کند. این فرایند می‌تواند پرتوهای مداوم از قطب‌های کوتوله سفید ایجاد کند.
این پرتوها ممکن است کوتوله سرخ را تحت تأثیر قرار دهند و باعث درخشش موقتی آن شوند، مشابه سیستم دوتایی AR Scorpii.
گام بعدی انجام مشاهدات بیشتر در طول‌موج‌های رادیویی و فرابنفش است تا شواهد مستقیمی از کوتوله سفید پیدا شود. اگر تأیید شود، GLEAM-X J0704-3.
