با ذوب شدن صفحات یخی و یخچال‌های طبیعی در اثر تغییرات اقلیمی، آب در سطح زمین به‌طور گسترده‌ای جابجا می‌شود — و این جابجایی ممکن است باعث تغییر مکان محور چرخش زمین شود.
بر اساس این تحقیق که در تاریخ ۱۵ اسفند در ژورنال Geophysical Research Letters منتشر شده، با ذوب صفحات یخی و تغییر توزیع جرم اقیانوس‌ها در سطح زمین، ممکن است قطب‌های شمال و جنوب جغرافیایی زمین تا حدود ۲۷ متر (۸۹ فوت) جابجا شوند. این تغییر می‌تواند بر ناوبری ماهواره‌ها و فضاپیماها تأثیر بگذارد.
زمین هنگام چرخش، در اثر تغییر در توزیع جرم خود مانند یک فرفره دچار نوسان در محورش می‌شود. بسیاری از این نوسانات منظم و قابل پیش‌بینی هستند — برخی به دلیل تغییرات فشار جوی و جریان‌های اقیانوسی و برخی دیگر ناشی از تعامل بین هسته و گوشته زمین.
مطالعات اخیر نشان داده‌اند که ذوب صفحات یخی و یخچال‌ها نیز می‌تواند این توزیع جرم را تغییر داده و باعث جابجایی قطب‌های زمین شود.
در این پژوهش، دانشمندان دانشگاه ETH زوریخ با استفاده از داده‌های جابجایی قطب‌ها از سال ۱۲۷۹ تا ۱۳۹۷ و پیش‌بینی‌های مربوط به ذوب یخ‌ها، بررسی کردند که در سناریوهای مختلف تغییرات اقلیمی ناشی از فعالیت‌های انسانی، قطب‌ها تا چه حد ممکن است جابجا شوند.
نتایج نشان داد که در بدترین سناریوی انتشار گازهای گلخانه‌ای، قطب شمال ممکن است تا بیش از ۲۷ متر به سمت غرب جابجا شود. حتی در سناریوهای خوش‌بینانه‌تر، قطب شمال می‌تواند تا ۱۲ متر (۳۹ فوت) نسبت به موقعیتش در سال ۱۹۰۰ تغییر مکان دهد. در شبیه‌سازی‌ها، بیشترین تأثیر از ذوب صفحات یخی گرینلند و جنوبگان دیده شد، و پس از آن، ذوب یخچال‌های دیگر نقش داشتند.
به گفته مصطفی کیانی شه‌وندی، زمین‌شناس و نویسنده همکار این مطالعه که اکنون در دانشگاه وین فعالیت دارد، “این اثر حتی تا حدی از تأثیر پدیده ‘تنظیم ایزواستاتیک یخچالی’ (بازگشت سطح زمین جامد پس از پایان عصر یخبندان) هم پیشی گرفته است.”
به عبارت دیگر، زمانی که یخ‌های عظیم عصر یخبندان سطح زمین را فرو بردند، پس از ذوب شدن‌شان، سطح زمین بالا آمد و این تغییرات باعث جابجایی قطب‌ها شد. کیانی شه‌وندی افزود: “این یعنی تأثیری که انسان‌ها ایجاد کرده‌اند، به‌نوعی از تأثیر عصرهای یخبندان بر موقعیت قطب‌ها بیشتر بوده است.”
اختلال در ناوبری ماهواره‌ای و فضایی: چالش‌ها و راهکارها
کیانی شه‌وندی هشدار داد که تغییر در محور چرخش زمین می‌تواند ناوبری ماهواره‌ها و فضاپیماها را دچار مشکل کند. چرا که برای تعیین موقعیت دقیق آن‌ها، از محور چرخش زمین به‌عنوان مرجع استفاده می‌شود. اگر این محور به مرور زمان تغییر کند، تعیین موقعیت دقیق سخت‌تر خواهد شد.
تحقیقات آینده می‌تواند شامل بررسی داده‌های اقلیم‌شناسی دیرینه باشد تا مشخص شود در دوره‌های طبیعی تغییرات اقلیمی در گذشته، قطب‌ها تا چه حد جابجا شده‌اند. به گفته کیانی شه‌وندی، این کار می‌تواند نشان دهد که تأثیر واقعی فعالیت‌های انسانی بر حرکت قطب‌ها تا چه اندازه بوده است.
تأثیر فعالیت‌های انسانی بر زمین نه‌تنها در گرمایش جهانی و ذوب یخ‌ها خلاصه نمی‌شود، بلکه حتی توانسته قطب‌های جغرافیایی زمین را جابجا کند — چیزی که تا پیش از این فقط به پدیده‌های طبیعی عظیم مانند عصرهای یخبندان نسبت داده می‌شد.
چند نکته کلیدی که از این مطالعه برداشت می‌شود:
- ذوب یخ‌های گرینلند و جنوبگان به‌شدت بر توزیع جرم زمین اثر می‌گذارد و این مسئله محور چرخش زمین را تغییر می‌دهد.
- جابجایی قطب‌های جغرافیایی می‌تواند تا پایان قرن تا ۲۷ متر برسد، که عدد بسیار قابل توجهی است.
- این تغییرات می‌توانند سامانه‌های ناوبری ماهواره‌ای و فضاپیمایی را دچار اختلال کنند، چون مرجع آن‌ها محور چرخش زمین است.
- تأثیر فعالیت‌های انسانی در این جابجایی حتی از پدیده‌های طبیعی قدیمی مانند عصر یخبندان هم فراتر رفته است — که یک هشدار جدی برای آینده زمین و فناوری‌های وابسته به موقعیت‌یابی است.
- این تحقیق تأکید می‌کند که گرمایش زمین فقط به دما و سطح دریا مربوط نمی‌شود، بلکه ساختار دینامیکی زمین را هم تحت تأثیر قرار می‌دهد.
در مجموع، این یافته‌ها یک زنگ هشدار جدی است برای تصمیم‌گیرندگان جهانی که اثرات تغییرات اقلیمی را هنوز به‌صورت صرفاً محیط‌زیستی یا دور از فناوری می‌بینند؛ در حالی که تغییرات اقلیمی حتی می‌توانند دقت و کارایی سیستم‌های پیشرفته‌ای مثل ناوبری ماهواره‌ای را نیز تهدید کنند.
این مطلب در تاریخ ۱۹ فروردین منتشر شده است.
