یکی از جذاب‌ترین سیستم‌های فراخورشیدی تا به امروز، TRAPPIST-1 است که دارای هفت سیاره با اندازه‌ای مشابه زمین است. این سیارات به دور یک ستاره کوتوله قرمز در گردش هستند، اما متأسفانه این ستاره گاه به گاه شعله‌های بزرگی به فضا پرتاب می‌کند. این شعله‌ها ممکن است جو سیارات را از بین برده و آنها را غیرقابل سکونت کند. با این حال، تحقیقات جدید نشان می‌دهد که سیارات سنگی می‌توانند جوی پایدار داشته باشند.
سیارات فراخورشیدی، سیاراتی هستند که در خارج از منظومه شمسی ما و به دور ستاره‌های دیگر می‌چرخند. اولین کشف آنها در دهه ۱۳۶۸ هجری شمسی آغازگر جستجوی سیارات دیگر بود و تا به امروز بیش از ۵۰۰۰ سیاره فراخورشیدی شناسایی شده است. این سیارات در ترکیب‌بندی با هم متفاوت‌اند؛ از سیارات کوچک و صخره‌ای تا غول‌های گازی مانند مشتری. برخی از آنها در منطقه قابل سکونت ستاره میزبان قرار دارند که احتمال وجود حیات در آنها را مطرح می‌کند.
تلسکوپ‌ها و روش‌های مختلفی برای شناسایی و بررسی سیارات فراخورشیدی به کار گرفته شده‌اند. از جمله، تلسکوپ فضایی جیمز وب (JWST) که در اواخر سال ۱۴۰۰ پرتاب شد و قادر است سیارات فراخورشیدی نزدیک را با دقت بیشتری نسبت به قبل رصد کند.
سامانه TRAPPIST-1 در فاصله ۴۰ سال نوری از زمین در صورت فلکی دلو قرار دارد. این سامانه شامل ۷ سیاره به اندازه زمین است که به دور یک ستاره کوتوله سرد می‌چرخند. این ستاره منطقه‌ای قابل سکونت دارد؛ ناحیه‌ای که در آن شرایط مساعد برای حیات وجود دارد. از هفت سیاره، سه سیاره در این منطقه قرار دارند و ممکن است بتوانند میزبان حیات باشند.
سیارات TRAPPIST-1 اجرام صخره‌ای هستند که در اطراف یک ستاره کوتوله کلاس M می‌چرخند. این نوع ستارگان رایج‌ترین در کیهان هستند. با این حال، بررسی‌ها نشان می‌دهد که تابش شدید UV از TRAPPIST-1 می‌تواند جو و آب سطحی سیارات نزدیک به ستاره را تخریب کند. در چنین شرایطی، مولکول‌های هیدروژن از بین می‌روند و اکسیژن باقی می‌ماند که ممکن است جلوی تکامل شیمیایی لازم برای حیات را بگیرد.
مطالعه‌ای که اخیراً توسط دانشگاه واشنگتن در مجله Nature Communications منتشر شده، دیدگاه متفاوتی را ارائه می‌دهد. تیمی به رهبری جاشوا کریسانسن-توتون، پیشنهاد کرده‌اند که شاید جوی پایدار برای این سیارات ممکن باشد. پس از تکامل اولیه و خنک شدن میلیون‌ها ساله این سیارات، هیدروژن و گازهای سبک از سیارات نزدیک به ستاره فرار کرده‌اند، در حالی که در سیارات دورتر با اکسیژن و آهن ترکیب شده و شرایط را برای پایداری جو فراهم کرده است.
بررسی‌های JWST می‌تواند تابش مادون قرمز حرارتی را در سیارات داخلی شناسایی کند و وجود یا عدم وجود جو غلیظ را آشکار سازد. این تیم پیشنهاد می‌کند که سیارات دورتر احتمالاً جوی پایدار دارند و شاید حتی محیطی قابل سکونت فراهم آورند. تاکنون JWST نتوانسته است جوی برای سیارات TRAPPIST-1 شناسایی کند، اما با راه‌اندازی تلسکوپ‌های پیشرفته‌تر، شاید اسرار این سیارات در آینده‌ای نزدیک روشن شود.
نتیجه گیری
سامانه TRAPPIST-1 و سیستم‌های مشابه، دریچه‌ای تازه به جستجوی ما برای یافتن حیات در کیهان باز کرده‌اند. تلسکوپ‌های پیشرفته نظیر JWST می‌توانند اطلاعات بیشتری درباره این جهان‌های دور ارائه دهند و به فهم ما از پتانسیل وجود حیات در خارج از منظومه شمسی کمک کنند. تحقیقات آینده، بی‌تردید افق‌های جدیدی را پیش روی دانش ما از کیهان خواهد گشود
سوالات متداول
۱. چرا سیستم TRAPPIST-1 مورد توجه قرار گرفته است؟
به دلیل اینکه هفت سیاره به اندازه زمین دارد که برخی از آنها در منطقه قابل سکونت هستند و احتمال می‌رود میزبان شرایط مناسب برای حیات باشند.
۲. آیا ستاره TRAPPIST-1 می‌تواند بر جو سیاراتش تأثیر بگذارد؟
بله، تابش شدید ستاره می‌تواند جو و آب سطحی سیارات نزدیک به ستاره را تخریب کند.
۳. چگونه تلسکوپ فضایی جیمز وب می‌تواند به مطالعه سیستم TRAPPIST-1 کمک کند؟
تلسکوپ فضایی جیمز وب قادر است تابش مادون قرمز را از سیارات تشخیص داده و وجود یا عدم وجود جو غلیظ را شناسایی کند.
۴. چرا سیستم‌های فراخورشیدی برای ما اهمیت دارند؟
بررسی سیستم‌های فراخورشیدی به ما کمک می‌کند تا شرایط مشابه زمین و احتمال وجود حیات در سایر نقاط کیهان را بررسی کنیم.
