این بار، جرم آسمانی تازه‌کشفی به نام ASKAP J1832-0911 آن‌ها را شگفت‌زده کرده است. این جسم حدود ۱۵ هزار سال نوری از زمین فاصله دارد و به دسته‌ای از اجرام ستاره‌ای به نام “ترَنسینت‌های رادیویی با دوره بلند” تعلق دارد. به این معنا که امواج رادیویی‌ای که منتشر می‌کند، شدتشان به‌صورت منظم و در چرخه‌ای ۴۴ دقیقه‌ای تغییر می‌کند. جالب‌تر اینکه این تغییرات در پرتو ایکس هم دیده می‌شود؛ که برای نخستین بار است چنین رفتاری همراه با ترنسینت‌های رادیویی با دوره بلند مشاهده می‌شود.
اما چرا شدت این امواج در هر دو دامنه رادیویی و پرتو ایکس این‌گونه نوسان دارد؟ کشف این راز بر عهده‌ی دکتر زیتِنگ وانگ از دانشگاه کرتین استرالیا و گروهی از اخترشناسان است. وانگ می‌گوید:
«اخترشناسان تا کنون ستارگان بی‌شماری را با تلسکوپ‌های مختلف بررسی کرده‌اند، اما هرگز با چیزی مشابه این برخورد نکرده‌اند. دیدن چنین رفتار تازه‌ای از یک ستاره، هیجان‌انگیز است.»
اما رفتار ASKAP J1832 از این هم عجیب‌تر می‌شود. با استفاده از تلسکوپ پرتو ایکس چاندرا و سامانه‌ی رادیویی SKA Pathfinder، گروه تحقیقاتی دریافت که شدت پرتوهای رادیویی و ایکس این جرم طی شش ماه به‌طور چشمگیری کاهش یافته است. این کاهش شدید، پرسش‌های بیشتری را برانگیخته است.
اعتبار: پرتو ایکس: ناسا/CXC/ICRAR، دانشگاه کرتین/ژ. وانگ و همکاران؛ رادیویی: SARAO/MeerKAT؛ پردازش تصویر: ناسا/CXC/SAO/N. Wolk
چه چیزی باعث این تابش‌های مرموز شده است؟
پرسش اصلی درباره‌ی این جرم عجیب آن است که ماهیت واقعی آن چیست و آیا این رفتارها می‌توانند سرنخی درباره منشأ آن بدهند. آیا این رفتارها برای ترنسینت‌های رادیویی با دوره بلند معمول‌اند؟
دکتر ناندا رئا از مؤسسه علوم فضایی در بارسلونا می‌گوید:
«ما چند سناریوی مختلف از جمله ستاره‌های نوترونی و کوتوله‌های سفید، چه به‌صورت تنها و چه با همدم، بررسی کرده‌ایم. هنوز هیچ‌کدام کاملاً با داده‌ها منطبق نیستند، اما برخی ایده‌ها از بقیه امیدوارکننده‌ترند.»
پژوهشگران در حال بررسی احتمالات مختلفی هستند، ولی هنوز مطمئن نیستند که یک تپ‌اختر (پالسار) یا ستاره نوترونی منشأ ASKAP J1832 باشد. پالسارها در شدت تابش خود تغییراتی دارند چون بازمانده‌ای از انفجار ابرنواختری‌اند؛ بقایای یک ستاره پرجرم که با چرخش سریع، پرتوهایی منتشر می‌کند و به‌صورت سیگنال‌های پالس‌دار دیده می‌شود.
از سوی دیگر، ستاره نوترونی نیز از انفجار ابرنواختری به‌جا می‌ماند و در صورت داشتن یک همدم، می‌تواند مواد آن را جذب کرده و باعث نوسانات تابشی شود. اما شدت امواج ASKAP J1832 با الگوی چنین سیستم‌هایی سازگار نیست.
دانشمندان همچنین احتمال اینکه این جرم یک مگنتار (نوعی ستاره نوترونی با میدان مغناطیسی بسیار قوی) باشد را نیز رد کرده‌اند. مگنتارها معمولاً کهن‌تر هستند و سیگنال‌های مشاهده‌شده از این جرم، با آنچه از مگنتارها انتظار می‌رود، همخوانی ندارد.
تنها احتمال باقی‌مانده شاید یک کوتوله سفید با یک ستاره همدم باشد. این گونه سامانه‌ها گاهی تابش‌های قوی رادیویی و پرتو ایکس منتشر می‌کنند که با مشاهدات اخیر تطابق دارند. اما در این حالت، کوتوله سفید باید دارای میدان مغناطیسی‌ای بی‌سابقه باشد که تاکنون نمونه‌ای از آن دیده نشده است.
جالب اینکه ASKAP J1832 در میدان دید یک بازمانده ابرنواختر نیز دیده می‌شود، ولی احتمال می‌رود این نزدیکی تنها تصادفی باشد و ارتباطی واقعی وجود نداشته باشد.
پس واقعاً این جرم چیست؟
در نهایت، دانشمندان هنوز نمی‌دانند چه چیزی باعث چنین نوساناتی در تابش ASKAP J1832 می‌شود. احتمال دارد با نوعی جرم کیهانی کاملاً تازه مواجه باشیم که پیش‌تر شناسایی نشده بود. برای رسیدن به پاسخ، مشاهدات بیشتری لازم است.
علاوه بر چاندرا و SKA، این ناحیه از آسمان توسط ابزارهایی مانند SWIFT، Very Large Array، Australia Telescope Compact Array، Giant Metrewave Radio Telescope، MeerKAT و دیگر رصدخانه‌ها نیز بررسی شده است. همه این ابزارها توانسته‌اند نوسانات شدت تابش را تأیید کرده و زمان‌بندی منظمی برای این فوران‌ها ثبت کنند.
با این حال، اخترشناسان هنوز نتوانسته‌اند داده‌ها را با مدلی مشخص تطبیق دهند تا منشأ و رفتار این جرم را توضیح دهند.
دکتر تونگ بائو از مؤسسه ملی اخترفیزیک ایتالیا می‌گوید:
«ما به دنبال سرنخ‌های بیشتری برای درک این جرم هستیم و همچنین سعی داریم نمونه‌های مشابهی را بیابیم. مواجهه با چنین معمایی نه تنها ناامیدکننده نیست، بلکه همان چیزی است که علم را هیجان‌انگیز می‌کند!»
