در شامگاه ۱۰ اسفند ۱۴۰۳، هر هفت سیاره منظومه شمسی شامل زحل، عطارد، نپتون، زهره، اورانوس، مشتری و مریخ به ترتیب در آسمان شب ظاهر خواهند شد و ردیف زیبایی از سیارات را به نمایش خواهند گذاشت؛ رویدادی شگفت‌انگیز که به آن “هم‌ترازی بزرگ سیارات” می‌گویند.
اما این تنها اتفاق جذاب نیست. پیش از آن، در ۲ بهمن ۱۴۰۳، شش سیاره از این هفت سیاره (به‌جز عطارد) به طور همزمان در آسمان دیده خواهند شد، رویدادی که به “هم‌ترازی بزرگ” نیز شهرت دارد.
اگرچه رخ دادن هم‌ترازی چند سیاره در یک سمت خورشید اتفاقی معمول است، اما هم‌ترازی بیشتر یا همه سیارات امری بسیار نادر محسوب می‌شود.
هر تعداد از سه تا هشت سیاره در یک ردیف، یک هم‌ترازی محسوب می‌شود. هم‌ترازی پنج یا شش سیاره “هم‌ترازی بزرگ” نامیده می‌شود که در این میان، هم‌ترازی پنج سیاره بسیار رایج‌تر از هم‌ترازی شش سیاره است. اما هم‌ترازی بزرگ هفت سیاره‌ای، از همه نادرتر است.
البته این هم‌ترازی‌ها مانند تصاویر و نمودارهای خیالی منظومه شمسی که ردیف‌های مرتب سیارات را نشان می‌دهند، نیستند. در واقعیت، چنین چیزی هرگز در کیهان اتفاق نمی‌افتد.
با این حال، سیارات به گونه‌ای در آسمان ظاهر می‌شوند که گویی در امتداد یک خط خیالی قرار گرفته‌اند. این اتفاق به این دلیل رخ می‌دهد که تمام سیارات منظومه شمسی در صفحه‌ای تخت به نام دایرهالبروج به دور خورشید می‌گردند. اگرچه برخی سیارات مدارهایی کمی بالاتر یا پایین‌تر از این صفحه دارند، اما به طور کلی همه آن‌ها تقریباً در یک سطح قرار دارند، شبیه به شیارهای یک صفحه موسیقی.
این وضعیت به خاطر نحوه شکل‌گیری ستارگانی مانند خورشید ما ایجاد شده است. یک ستاره تازه متولد شده در میان ابرهای گازی شروع به چرخش می‌کند و ابر اطراف آن به دیسکی تخت تبدیل می‌شود که مواد لازم برای تشکیل سیارات را فراهم می‌آورد. سیارات از باقی‌مانده‌های این دیسک تشکیل می‌شوند و اگر تحت تأثیر گرانش‌های دیگر قرار نگیرند، در همان صفحه مداری به چرخش ادامه می‌دهند.
گاهی اوقات، سیارات به دلیل حرکتشان در مدارهای خود، در یک سمت خورشید قرار می‌گیرند و ما می‌توانیم همزمان آن‌ها را در آسمان ببینیم. این دقیقاً همان چیزی است که در شب‌های ۲ بهمن و ۱۰ اسفند در آسمان رخ خواهد داد.
چگونه این رویداد را مشاهده کنیم؟
اینکه بتوانید این هم‌ترازی‌ها را ببینید، زمان دقیق طلوع و غروب سیارات و ترتیب آن‌ها بستگی به موقعیت جغرافیایی شما دارد. ابزارهایی وجود دارند که می‌توانند این اطلاعات را در اختیار شما بگذارند.
وب‌سایت Time and Date ابزاری تعاملی دارد که می‌توانید تاریخ دلخواه خود را تنظیم کنید و زمان طلوع و غروب هر سیاره، محل آن‌ها در آسمان و میزان سختی دیدنشان را مشاهده کنید.
Stellarium نیز یک ابزار مشابه آنلاین دارد که موقعیت تمام سیارات را نشان می‌دهد.
اپلیکیشن رایگان Sky Tonight نیز از سخت‌افزار گوشی شما برای تعیین موقعیت مکانی استفاده می‌کند و موقعیت واقعی اجرام آسمانی را روی نقشه‌ای از آسمان بالای سرتان نشان می‌دهد.
برای مشاهده سیارات با شکوه کامل، به دوربین دوچشمی یا تلسکوپ نیاز دارید. اگر هنوز تجهیزات ندارید، بهتر است از همین حالا برنامه‌ریزی کنید و برای آسمانی صاف دعا کنید!
