اما به‌جای آن‌که هدیه‌ای دریافت کند، تیم هابل تصمیم گرفته چهار تصویر خیره‌کننده از کیهان را به‌عنوان هدیه به ما تقدیم کند؛ از نگاهی گذرا به سیاره مریخ گرفته تا تصویری پرزرق‌وبرق از کهکشانی دوردست.
این اقدام، ادامه‌ی سنتی است که از سال‌ها پیش آغاز شده؛ ناسا و مؤسسه علوم تلسکوپ فضایی هرساله به مناسبت سالگرد پرتاب هابل به مدار زمین (در ۴ اردیبهشت ۱۳۶۹ با شاتل فضایی دیسکاوری) تصاویری ویژه منتشر می‌کنند.
شان دوماگال-گلدمن، مدیر موقت بخش اخترفیزیک ناسا، در بیانیه‌ای به مناسبت این رویداد گفت:
«هابل هنگام پرتابش در ۳۵ سال پیش، پنجره‌ای نو به جهان گشود. این‌که هنوز هم فعال است، نشان‌دهنده ارزش رصدخانه‌های شاخص ماست و درس‌هایی مهم برای تلسکوپ آینده‌ی ما، یعنی رصدخانه‌ی جهان‌های قابل‌زیست (HWO)، دارد که قرار است همانند هابل قابلیت سرویس‌دهی داشته باشد.»
البته، آغاز به کار هابل بی‌نقص نبود. پس از استقرار این تلسکوپ ۱۱ تنی در فضا، دانشمندان متوجه نقصی در آینه‌ی تقریباً ۲.۴ متری آن شدند. اما در سال ۱۳۷۱، طی نخستین مأموریت تعمیراتی از پنج مأموریت انجام‌شده، فضانوردان تجهیزاتی نصب کردند که وضوح تصاویر هابل را به‌طور چشمگیری بهبود بخشید.
از آن زمان، مشاهدات هابل انقلابی در اخترشناسی ایجاد کرده‌اند؛ از کشف سیاره‌های فراخورشیدی و سیاهچاله‌ها گرفته تا شناخت کیهان نخستین، انرژی تاریک و شتاب‌گیری انبساط جهان.
ناسا اعلام کرده که هابل تاکنون نزدیک به ۱.۷ میلیون رصد انجام داده، حدود ۵۵ هزار هدف کیهانی را مورد مطالعه قرار داده و حاصل آن انتشار بیش از ۲۲ هزار مقاله علمی بوده است.
تمام این کشفیات و تصاویر باعث شده‌اند که هابل جایگاه ویژه‌ای نزد عموم مردم پیدا کند.
با از دست رفتن شاتل فضایی کلمبیا و خدمه‌اش در سال ۱۳۸۱، ناسا برنامه‌های تعمیراتی موردنیاز را به حالت تعلیق درآورد. اما به‌دنبال واکنش گسترده‌ی عمومی نسبت به احتمال نابودی هابل، ناسا سرانجام با انجام یک مأموریت نهایی تعمیر در سال ۱۳۸۷ موافقت کرد. در آن زمان انتظار می‌رفت هابل بین پنج تا ده سال دیگر فعالیت کند — اما بار دیگر فراتر از انتظار ظاهر شد و تا امروز، ۱۶ سال بدون نیاز به تعمیرات مداری به کار خود ادامه داده است.
(ناسا، آژانس فضایی اروپا، مؤسسه علوم تلسکوپ فضایی / جوزف دپاسکواله، STScI)
(ناسا، آژانس فضایی اروپا، مؤسسه علوم تلسکوپ فضایی / جوزف دپاسکواله، STScI)
(ناسا، آژانس فضایی اروپا، مؤسسه علوم تلسکوپ فضایی / جوزف دپاسکواله، STScI)
(ناسا، آژانس فضایی اروپا، مؤسسه علوم تلسکوپ فضایی / آلیسا پگان، STScI)
تصاویری که امروز منتشر شدند، گستره توانمندی‌های هابل را به نمایش می‌گذارند:
- تصاویر مریخ در بازه‌ی ۸ تا ۱۰ دی ۱۴۰۳ گذشته ثبت شدند، زمانی که مریخ در نزدیک‌ترین فاصله‌اش به زمین قرار داشت. در این تصاویر، فلات روشن Tharsis، آتشفشان‌های خاموش، کلاهک یخی قطب شمال و ابرهای نازک یخ‌آبی دیده می‌شوند.
- تصویر دیگری از دسامبر گذشته، بخش کوچکی از سحابی رزتا را نشان می‌دهد؛ منطقه‌ای عظیم از شکل‌گیری ستارگان که ۵۲۰۰ سال نوری از زمین فاصله دارد. ابرهای تاریک گاز و غبار در تصویر به‌صورت سایه‌وار نمایان هستند.
- همچنین، تصویری گسترده‌تر از این سحابی برای درک بهتر زمینه‌ی کیهانی آن منتشر شده است.
- در ژانویه، هابل تصویری از سحابی سیاره‌ای NGC 2899 ثبت کرد که مانند پروانه‌ای کیهانی در فاصله ۴۵۰۰ سال نوری می‌درخشد. ابرهای رنگارنگ غبار و گاز در اثر تابش و بادهای ستاره‌ای از مرکز تصویر شکل گرفته‌اند.
- در ماه مارس، هابل تصویری تازه از کهکشان مارپیچی NGC 5335 تهیه کرد. در این تصویر، ساختاری میله‌ای‌شکل دیده می‌شود که گاز را به سمت مرکز هدایت می‌کند و به تولد ستارگان جدید منجر می‌شود. در حاشیه‌ی کهکشان نیز نوارهایی از شکل‌گیری ستارگان به‌چشم می‌خورند.
هرچند هابل در سال‌های اخیر دچار اختلال‌های مقطعی شده، دیر یا زود نقصی جدی می‌تواند به پایان کار آن بینجامد.
در این میان، تمرکزها به سمت تلسکوپ فضایی جیمز وب (JWST) رفته که در سال ۱۴۰۰ پرتاب شد و توانایی گردآوری نور آن هفت برابر هابل است. برخلاف هابل، JWST بیشتر در طیف فروسرخ کار می‌کند و توانایی مشاهده در طیف گسترده‌ی فروسرخ تا فرابنفش را ندارد. همچنین به دلیل موقعیت مکانی‌اش در نقطه تعادل گرانشی در فاصله یک میلیون مایلی از زمین، امکان سرویس‌دهی مانند هابل را ندارد.
در عوض، رصدخانه‌ی جهان‌های قابل‌زیست (HWO) قرار است جهان را در نور مرئی و فرابنفش بررسی کند و تصاویری با وضوحی بسیار بالاتر از هابل ارائه دهد. هدف اصلی این مأموریت آینده، شناسایی سیاره‌های زمین‌مانند قابل‌زیست در اطراف ستارگان دوردست خواهد بود. این تلسکوپ طوری طراحی خواهد شد که امکان سرویس‌دهی رباتیکی داشته باشد.
برنامه‌های فعلی ناسا برای پرتاب HWO، اوایل دهه ۱۴۱۸ پیش‌بینی شده است.
