آژانسهای فضایی مختلف و شرکتهای خصوصی در حال توسعه مأموریتهایی هستند که امکان اقامت طولانیتر فضانوردان بر سطح ماه را نسبت به برنامه آپولو فراهم میکنند. این مأموریتهای آینده با هدف ایجاد تأسیسات دائمی طراحی شدهاند؛ مکانهایی که پژوهشگران در آنها بتوانند مطالعات علمی انجام دهند، فناوریهای نوین را آزمایش کنند و حتی از منابع محلی بهرهبرداری نمایند. دانش حاصل از این فعالیتها نهتنها درک ما از ماه را گسترش خواهد داد، بلکه مسیر اکتشافات آینده در دیگر اجرام آسمانی را نیز هموار خواهد کرد.
با افزایش فعالیتهای اکتشافی در ماه، احتمال فرودهای بیشتر فضاپیماها نیز افزایش مییابد. در چنین شرایطی، ضروری است که انتشار گرد و غبار ناشی از پرتاب موتورهای راکتی به حداقل برسد؛ چرا که این ذرات میتوانند در مدار ماه تجمع یافته و برای فضاپیماهای دیگر خطرساز شوند. به همین منظور، گروهی از پژوهشگران به رهبری «توبیاس لامپینگ» از مؤسسه فناوری ذرات در آلمان در حال بررسی روشهایی برای ساخت سکوهای فرود اختصاصی در ماه هستند تا این خطر کاهش یابد. این سکوها باید به گونهای طراحی شوند که از پراکندگی گرد و غبار و فرسایش سطحی در هنگام پرتاب و فرود جلوگیری کرده و ایمنی و قابلیت اطمینان مأموریت را تضمین کنند.
دانشمندان با انجام آزمایشها و شبیهسازیهایی، در حال بررسی چگونگی تعامل پرتابههای موتور راکت با سطح ماه هستند تا بتوانند سکوهایی طراحی کنند که در برابر شرایط دشوار ماه تابآور باشند. برای طراحی مؤثر این سکوها، آنها باید دقیقاً بفهمند که چگونه گازهای خروجی از موتورهای راکتی باعث فرسایش سطح و پراکندگی غبار در هنگام فرود و پرتاب میشوند. برای این منظور، سه رویکرد اصلی در شبیهسازی بهکار گرفته شد: مدلسازی در مقیاس کامل، بررسی تعامل موضعی در مقیاس کوچک میان پرتابهها و سطح رگولیت (خاک ماه)، و ردگیری حرکت ذرات به کمک مدلسازی فاز گسسته (Discrete Phase Modelling). این شبیهسازیها به پیشبینی نحوه رفتار گازهای خروجی با سطح ماه در شرایط سخت کمک میکنند.
این پژوهش رویکردی را معرفی میکند که با ترکیب مدلهای محاسباتی در مقیاسهای مختلف فیزیکی، میتواند پویایی پرتابهها را در بازههای زمانی و مکانی متنوع تحلیل کند. در این روند، دانشمندان توانستهاند تعامل موشک با سکوهای فرودی که از مواد بومی ماه ساخته شدهاند را نیز تحلیل کنند. آنها با بهرهگیری از دینامیک سیالات محاسباتی (CFD) و روش عناصر گسسته (DEM) که نیروهای مختلف میان سیال و ذرات را در نظر میگیرند، به بررسی حجم فرسایش، نرخ جریان، و تغییرات دما در لایههای مختلف سکوی فرود پرداختند.
یافتهی کلیدی این پژوهش نشان میدهد که دمای ذوب سکوی فرود و ظرفیت جذب حرارتی آن، عامل تعیینکنندهای در زمان آغاز فرسایش سطح هستند. در مراحل بعدی، پژوهشگران تأثیر ارتفاع شناوری (hover) موشک بر فرسایش سطحی را بررسی خواهند کرد و انواع اندازه ذرات را در مدلهای سادهسازیشده لحاظ کرده و نتایج را با دادههای تجربی مقایسه خواهند نمود. با بازگشت بشر به ماه، چالشهای مهندسی ناشی از برخورد پرتابههای موشک با سطح، نشاندهندهی نیاز به توازن میان جاهطلبی و احتیاط برای توسعه پایدار فضایی است.
شبیهسازیهایی که این گروه انجام دادهاند، تنها بخشی حیاتی از برنامهریزی جامع برای حضور دائم انسان در فراسوی زمین را نمایندگی میکند. با پرداختن به مسائل بنیادینی همچون ساخت سکوی فرود، میتوان زیرساختی برای آیندهای فراهم کرد که در آن، مأموریتهای قمری به امری روتین تبدیل شوند. دانشی که از این مسیر بهدست میآید، نه تنها حضور ما بر سطح ماه را تضمین میکند، بلکه راهگشای گسترش حضور انسان در سراسر منظومه شمسی خواهد بود.
بشر پس از چند دهه با اهدافی جدیتر و فناوریهایی پیشرفتهتر در حال بازگشت به ماه است. برخلاف مأموریتهای کوتاهمدت برنامه آپولو، مأموریتهای آینده با هدف ایجاد زیرساختهای دائمی و امکان اقامت طولانیتر بر سطح ماه طراحی شدهاند. در این مسیر، یکی از چالشهای مهم، طراحی و ساخت سکوهای فرودی مقاوم است که بتوانند از ایجاد گرد و غبار ناشی از پرتاب و فرود راکتها جلوگیری کرده و سطح ماه را از فرسایش حفظ کنند. این گرد و غبار میتواند در مدار ماه باقی بماند و تهدیدی برای فضاپیماهای دیگر ایجاد کند. پژوهشگران با انجام شبیهسازیهای پیشرفته و آزمایشهای متعدد، به بررسی تعامل گازهای خروجی راکت با سطح ماه پرداختهاند تا بتوانند سکوهایی طراحی کنند که در برابر شرایط سخت محیطی ماه مقاومت داشته باشند. این تحقیقات با استفاده از مدلهای محاسباتی چندمقیاسی انجام شدهاند و نشان دادهاند که دمای ذوب و ظرفیت جذب حرارت مواد سکوی فرود نقش مهمی در آغاز فرسایش دارند. همچنین استفاده از منابع بومی مانند خاک ماه برای ساخت این سکوها مورد بررسی قرار گرفته است. این مطالعات نهتنها ایمنی مأموریتها را افزایش میدهد، بلکه گامی اساسی برای تحقق اقامت پایدار انسان در ماه و توسعه اکتشافات فضایی در سایر سیارات منظومه شمسی محسوب میشود. در مجموع، پرداختن به چنین مسائل مهندسی به ظاهر جزئی، زیربنای شکلگیری آیندهای است که در آن مأموریتهای فضایی به فعالیتی روتین و پایدار تبدیل خواهند شد.