یک مطالعه جدید یافته‌های بحث‌برانگیز فرودگر وایکینگ ناسا در سال ۱۳۵۴ را بازبینی می‌کند. برخی معتقدند که این یافته‌ها ممکن است نشانه‌هایی از حیات گذشته در سیاره سرخ را نشان داده باشند.
در سال ۱۳۵۴، دو فرودگر وایکینگ ناسا بر سطح مریخ نشستند. یافته‌های آزمایش‌های زیستی آن‌ها همچنان در میان جامعه علمی مورد بحث است و پرسش کلیدی را زنده نگه داشته‌اند: آیا در مریخ حیات وجود دارد؟
اکنون، یک مقاله جدید به بررسی و بازبینی نتایج آزمایش‌های زیستی وایکینگ پرداخته است.
کشف پرکلرات: نکته‌ای نو در دنیای علوم
مهم‌ترین تغییر از زمان آزمایش‌های دهه ۱۳۴۸، کشف میزان بالای پرکلرات در مریخ است. ترکیب پرکلرات با اکسیدان‌های غیرزیستی می‌تواند نتایج وایکینگ را توضیح دهد، بدون نیاز به فرض وجود حیات در مریخ.
در این مقاله آمده است:
“کشف پرکلرات در مریخ توسط مأموریت فینیکس، مبنایی برای توضیح نتایج فرودگرهای وایکینگ فراهم کرده است.”
در ادامه توضیح داده شده که تجزیه حرارتی پرکلرات در کوره‌های ابزار وایکینگ می‌تواند دلیل عدم کشف ترکیبات آلی باشد. همچنین، تجمع هیپوکلریت در خاک ناشی از تجزیه پرکلرات توسط پرتوهای کیهانی می‌تواند واکنش‌پذیری خاک را هنگام افزودن محلول‌های مغذی در آزمایش‌های زیستی وایکینگ توضیح دهد.
با این حال، پژوهشگران تأکید می‌کنند:
“یک توضیح غیرزیستی برای نتایج وایکینگ، وجود حیات در مریخ را رد نمی‌کند.”
بازنگری در نتایج: نگاهی نو به تحلیل داده‌ها
این مقاله که با عنوان “آزمایش‌های زیستی وایکینگ در مریخ، بازبینی‌شده” منتشر شده، توسط سه پژوهشگر برجسته مریخ‌شناسی یعنی کریستوفر مک‌کی، ریچارد کویین و کارول استوکر از مرکز تحقیقات ایمز ناسا در کالیفرنیا نوشته شده است.
به گفته تیم تحقیقاتی:
“با نزدیک شدن به مأموریت بازگشت نمونه از مریخ و چشم‌انداز مأموریت‌های آینده، شاید زمان آن رسیده باشد که نتایج آزمایش‌های زیستی وایکینگ را بازبینی کنیم.”
آن‌ها اضافه می‌کنند که در ۵۰ سال گذشته، دانش ما درباره محدودیت‌های حیات در محیط‌های سرد و خشک تغییر چندانی نکرده است.
کریستوفر مک‌کی تأکید کرد:
“ما نمی‌گوییم که نتایج وایکینگ نشان‌دهنده نبود حیات در مریخ است، و همچنین نمی‌گوییم که این نتایج وجود حیات را تأیید می‌کنند.”
او توضیح داد که یافته‌های وایکینگ بیشتر نشان‌دهنده وجود پرکلرات و سایر اکسیدان‌ها در مریخ است و آزمایش‌های زیستی وایکینگ در واقع به همین مواد واکنش نشان داده‌اند.
داده‌های جدید: تغییرات و روندهای آینده
در این مقاله که در نشریه علمی Icarus منتشر شده، پژوهشگران اشاره می‌کنند که کشفیات جدید حاصل از مأموریت‌های مریخ تأثیر بزرگی بر درک ما از نتایج وایکینگ داشته است.
آن‌ها می‌نویسند:
“مهم‌ترین داده جدید، کشف غلظت بالای پرکلرات (حدود ۰.۵٪) در خاک مریخ توسط مأموریت فینیکس بود.”
این میزان غیرمنتظره پرکلرات هنوز به‌طور کامل توضیح داده نشده است، اما پیامدهای عمیقی برای نتایج وایکینگ دارد. بر اساس این مدل، وایکینگ هیچ نشانه‌ای از حیات در سطح خاک مریخ تشخیص نداد.
پیامدهای آینده: نگاهی به چالش‌ها و فرصت‌ها
پژوهشگران تأکید می‌کنند که مدل پرکلرات در هرگونه برنامه‌ریزی برای بازگشت نمونه از مریخ یا فرستادن فضانوردان به این سیاره باید در نظر گرفته شود.
توافق‌نامه “معاهده فضای ماورای جو” تصریح می‌کند که نباید تغییرات نامطلوبی در محیط زمین از طریق ورود مواد فرازمینی ایجاد شود. بنابراین، آزمایش‌های بیشتری برای درک بهتر شیمی خاک مریخ و امکان بقای حیات در آنجا ضروری است.
اهداف تحقیقاتی آینده: نقش نوآوری در شکل‌دهی به دانشی نوین
در جمع‌بندی این مقاله، پژوهشگران می‌نویسند:
“مدل پرکلرات برای نتایج وایکینگ، ثابت نمی‌کند که در مریخ حیات وجود ندارد، و همچنین جستجوی نشانه‌های حیات، چه گذشته و چه کنونی، را بی‌معنا نمی‌سازد.”
آن‌ها قویاً پیشنهاد می‌کنند که مأموریت‌های آینده باید به دنبال شواهدی از حیات فعال در مریخ باشند. بهترین اهداف برای این جستجو، رسوبات نمکی و یخ‌های قطبی مریخ هستند.
این پژوهش جدید در نشریه Icarus منتشر شده است.
